De Manhattan Masters zijn de Hollandse meesters die tijdens het ‘Vergulde tijdperk’ rond 1900 terecht kwamen in de verzameling van de New Yorkse staalmagnaat Henry C. Frick. Voor het eerst in 100 jaar zijn 10 ervan nu terug in Nederland en te zien in het Mauritshuis in Den Haag. Een unieke tentoonstelling, legt kunsthistorica Mirelle Nunes uit. Donderdag 13 oktober geeft ze voor geïnteresseerden een lezing, die daarna ook op haar website Kunst uit Zeist is terug te zien.
Mauritshuis 200 jaar
Naast het Binnenhof in Den Haag ligt het Mauritshuis. Een klein museum van wereldformaat met een beroemde collectie Nederlandse en Vlaamse 17e eeuwse schilderkunst. Dit voormalige woonhuis uit 1644 is sinds 1822 in gebruik als museum; vandaar dat in 2022 het 200-jarig bestaan van het museum wordt gevierd. Meesterwerken als het ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer en de ‘Anatomische les van dr. Nicolaes Tulp’ van Rembrandt van Rijn zijn hier te bewonderen.
The Frick Collection, New York
Het jubileumjaar van het Mauritshuis wordt afgesloten met een bijzondere tentoonstelling, namelijk met 10 schilderijen van Hollandse meesters uit The Frick Collection in New York. Sir Henry Clay Frick was staalmagnaat, miljonair en grondlegger van het naar hem vernoemde museum, gelegen aan Fifth Avenue in Manhattan, New York. Eind 19e eeuw, in het ‘Vergulde tijdperk’ (1865-1900), verwierven hij en andere steenrijke Amerikanen (o.a. Rockefeller, Vanderbilt, Morgan en Carnegie) schilderijen uit de verzamelingen van oude Engelse en Nederlandse families. De 10 Hollandse meesters die nu te zien zijn, verruilden Europa meer dan 100 jaar geleden voor Amerika en zijn sindsdien nooit meer in Europa te zien geweest.
Mauritshuis verweven met The Frick Collection
Allebei gevestigd in villa-achtige gebouwen, hebben het Mauritshuis en The Frick Collection ook nog andere overeenkomsten. Ze verzamelen alle twee Hollandse en Vlaamse schilderkunst uit de 17e eeuw. Daarnaast heeft Sir Henry Clay Frick tijdens een reis naar Europa hoogstwaarschijnlijk zelfs het Mauritshuis persoonlijk bezocht! Hij onderhield een warme band met de toenmalige directeur, Abraham Bredius, die op zijn beurt óók The Frick Collection in New York bezocht.
Manhattan Masters niet eerder te zien in Nederland
Voor het eerst in zijn bestaan heeft het Amerikaanse museum nu deze kunstwerken in bruikleen gegeven aan een Europees museum. In totaal worden 10 schilderijen getoond in Manhattan Masters, waarvan het zelfportret van Rembrandt uit 1658 het indrukwekkendst is. Rembrandt heeft zichzelf hier levensgroot zittend afgebeeld met de rechterhand leunend op een stok. Hij presenteert zich in zijn ouderwetse 16e eeuwse kledij als een gevierd schilder uit het verleden. Door de goud doorweven uitdossing wordt ook wel gedacht dat hij zich als oriëntaalse vorst heeft willen afbeelden.
Rembrandt van Rijn toont zich meester en rebel
Staand voor het schilderij van Rembrandt lijkt het alsof de beschouwer een praatje met hem kan aanknopen. Hij lijkt te leven. Dit wordt veroorzaakt door zijn verfbehandeling. Het oppervlak is heel gevarieerd, met verschillende lagen over elkaar heen. Daardoor ontstaat er leven in de afgebeelde persoon. Rembrandt was een meester van het ‘clair-obscur’. Dit is het verwerken van licht-donkercontrasten, waarmee een dramatisch effect wordt bereikt en vormen worden geaccentueerd. Ook schildert hij met dusdanig snelle, brede verftoets, dat het haast impressionistisch lijkt. Kijk maar eens naar de sjaal van goudbrokaat. Rembrandt was in zijn eigen tijd al een vernieuwer met zijn licht-donkerwerking, maar ook een rebel die de regels van de kunst aan zijn laars lapte.
Drie zelfportretten op één plek
Tussen 1 en 30 november zijn er nota bene drie zelfportretten van Rembrandt te zien in het Mauritshuis. Naast het portret uit de Frick Collection (1658) waar de schilder 52 jaar oud is. Het ‘zelfportret uit 1669 is in langdurig bruikleen bij het Mauritshuis. Het toont Rembrandt als oude man in zijn laatste levensjaar (63 jaar). Maar ook, zij het slechts een maand op bezoek in de provincie Zuid-Holland is Rembrandt in het Mauritshuis te zien als 30-jarige ‘vaandeldrager uit 1636. Dit werk is de nieuwste aanwinst voor de Collectie Nederland en is nu ‘On Tour’ langs alle provincies in Nederland. Een unieke gelegenheid om de vergelijkingen en verbanden te kunnen waarnemen tussen deze drie zelfportretten op één plek.
En 9 andere ‘Manhattan Masters’
De unieke tentoonstelling in het Mauritshuis, samengesteld door conservator Quentin Buvelot, laat verder nog de voorkeur van de verzamelaar Henry C. Frick zien. Vijf landschappen van onder meer Jacob van Ruisdael en zijn leerling Meindert Hobbema, een drietal portretten waarvan één geschilderd door Frans Hals en tenslotte nog een genrestuk van Johannes Vermeer.
De tentoonstelling Manhattan Masters is nog tot en met 15 januari 2023 in het Mauritshuis in Den Haag te zien. De Vaandeldrager ‘On Tour’ is daar tot 1 – 30 november. Voor overige data: vaandeldragerontour.nl
Meer lezen over kunst
Mirelle Nunes schreef eerder over de tentoonstelling ‘Living the Landscape’ in het Friese museum Belvédère. Die is nog tot en met volgende week te zien. Karin de Lange zag in museum Voorlinden de beelden van Gormley. Ze bracht ook een mooie herfstdag door in museum KröllerMuller. Stella Ruisch ging naar Leiden,, de geboorteplaats van Rembrandt om zijn werk te aanschouwen. Brigitte Leferink toog naar Vlieland, omdat ze onder de indruk was van schilder Betzy Akersloot-Berg.
Openingsfoto: Portret van Frans Hals uit de Frick Collection. Alle foto’s, tenzij anders vermeld : ©Mauritshuis
Recente reacties