Le Havre: van bergen puin naar prachtige stad

Niet alleen de mode, ook de architectuur is aan trends onderhevig. Wat gisteren als lelijke gebouwen werd bestempeld, wordt vandaag mooi gevonden. Na de Tweede Wereldoorlog moest de Franse havenstad Le Havre letterlijk van de grond af herbouwd worden. Dat gebeurde in de stijl van de jaren vijftig die we ‘Wederopbouw’ zijn gaan noemen. In 2021 werd Le Havre gekozen tot de lelijkste stad van Frankrijk, toch staat het sinds 2005 op de lijst van UNESCO-werelderfgoed. Karin de Lange, fan van de Wederopbouw, laat ons de stad met andere ogen bekijken.

D-Day

Op 6 juni 1944 begon de invasie van de geallieerden op de Normandische stranden. Het was het startsein voor de bevrijding van de Duitsers. Dat had echter héél wat voeten in de aarde. Er is in Normandië maanden hard gevochten. De opmars van de geallieerden liep niet over rozen. En dat heeft Le Havre geweten.

De geallieerden wilden de Duitse troepen en wapen- en munitiedepots en de haven vernietigen, zodat hun opmars niet gedwarsboomd kon worden. Op 12 september 1944 werd Le Havre zwaar gebombardeerd. Over een afstand van 2 kilometer waren daarna alleen bergen puin te zien met erachter de zee. 80.000 mensen raakten dakloos 5000 werden gedood.

Le Perrets meesterwerk

Al direct na de bevrijding kreeg de architect Le Perret de opdracht om Le Havre te herbouwen. Hij was een gerenommeerde architect die zich toelegde op bouwen in beton. Geboren in België had hij naam gemaakt met het ontwerp en de bouw van het Théâtre des Champs-Elysées in Parijs. Er werd royaal geld voor nieuwe huizen bestemd voor de dakloos geraakte bewoners. Le Havre werd het meesterwerk van Le Perret. Hij bouwde het stadhuis, ontwierp het stadsplan, twee kerken, hotels en casino, het havenfront, een museum. Vooral het plein voor het stadhuis vormt het hart van het centrum, met een prachtig park en drie fantastische fonteinen.

Ik sliep in een hotel dat deel uitmaakt van de gebouwen van de wijk Porte Océan. De luie trap met brede, lage treden die Le Perret ontwierp voor alle gebouwen hielp ook mij met rolkoffer naar de eerste verdieping. De toen al zeventigjarige architect vergemakkelijkte daarmee het trappen lopen voor bejaarden en kinderen aanzienlijk. Je kunt het wonen in een Le Perret-gebouw aan den lijve ondervinden door de museumwoning te bezoeken

Kerk als wolkenkrabber

In het katholieke Le Havre verrees de kerk St. Joseph met een enorm hoge toren, die herinnert aan een vuurtoren. De kerk is gebouwd als een vierkant met middenin het altaar onderin de toren. Rondom zijn glas-in-loodramen gemaakt door Marguerite Huré. Heel anders dan de schemerige gotische kathedralen, baadt de St. Joseph in het licht. Ook ’s avonds is de verlichte kerk een baken van de stad.

Lelijk?

Dat Le Havre in 2021 werd uitgeroepen tot lelijkste stad van Frankrijk heeft alles te maken met de afkeer van modernistische gebouwen, zeker als ze van beton zijn. Maar dat is aan het veranderen. Trouwens is het beton als skelet in Le Havre niet te ontdekken. De architectuur is neoclassistisch met pilaren en frontons.De blokken zien eruit als ‘normale’ huizen.

Sinds 2005 staat de stad op de Unesco-erfgoedlijst. Nu trekt de stad vooral toeristen die van deze modernistische gebouwen houden. En ze komen niet alleen voor Le Perrets meesterwerk. Vergeleken bij de oude bekende Franse steden met overvolle centra is Le Havre een oase van rust. Er is genoeg te doen om een paar dagen alle bezienswaardigheden te bezoeken. En zo is Le Havre een hotspot van de moderne architectuur aan het worden. Er wordt nog druk gebouwd naast de enorme wereldhaven die Le Havre ook is.

Zuid-Amerikaans elan in Le Havre

Wat je van ver haalt, is lekker. Niet alleen in Nederland konden architecten uit het buitenland aan de slag, zoals de architecten van Delugan en Meissl uit Oostenrijk voor het filmmuseum Eye, inmiddels een beeldbepalend gebouw in Amsterdam. Ook in Le Havre zocht het stadsbestuur een gerenommeerde buitenlandse architect voor spraakmakende gebouwen in de binnenstad. Zo ontstonden Les Volcans, twee gebouwen die nu de bibliotheek, het cultureel centrum en de schouwburg vormen. Niet de geringste architect zette zijn handtekening eronder. De Braziliaanse architect Oscar Niemeyer die Les Volcans schiep, heeft zelfs een hele hoofdstad op zijn naam: Brasilia.

Les Bains des Docks

De architect Jean Nouvel die al menig modern pand ontwierp in Parijs, bouwde het nieuwste spraakmakende gebouw: een waterpaleis, Les Bains des Docks, in de voormalige dokken van de haven. Aan de buitenkant een blokkendoos, maar aan de binnenkant een groot zwembad met open dak en veelkleurig ontworpen accenten. In Les Docks Vauban verrijst het ene na net andere nieuwe gebouw, vooral veel universiteitsgebouwen maar ook een grote moderne bibliotheek. En zo is Le Havre zich nog steeds aan het ontwikkelen.

Het smalste huis ter wereld

Naast al die briljante moderne architectuur is er op één van de Perretpleinen bij het casino het smalle huis te bewonderen. Kunstenaar Eric Wurm ontwierp het interieur naar zijn ouderlijk huis. Het staat er sinds 2022. Het staat symbool voor de jaren zestig van de twintigste eeuw. Eric Wurm zag er de benauwde denkbeelden van de burgerlijke cultuur in en tegelijkertijd het gebrek aan ruimte om adem te halen in onze vervuilde omgeving. Hij levert hiermee politiek commentaar op zowel de verleden als de moderne tijd.

Niet alleen moderne architectuur

Naast al die moderne architectuur zijn er ook nog een paar historische gebouwen overgebleven. Er is in Le Havre een oud patriciërshuis La Maison de l’Armateur, te bezoeken. Het is van een rijke reder uit de 17e eeuw. Verder is het museum Dubocage de Bléville een historische oase. Bijna surrealistisch als vakwerkhuis tussen alle moderne architectuur. Het bevat de inrichting en spullen van een Franse handelsreiziger die een relatie had met China, monsieur Dubocage en zijn zoon. Ook de Abbaye de Graville, een abdij met klooster en park, is te bewonderen.

Kortom: uit de puinhopen verrees Le Havre als een stad die het oude aan het nieuwe paart en een bezoek meer dan waard is.

Meer lezen over Frankrijk

Karin de Lange ontdekte al eerder een stad, die te veel toeristen nog links laten liggen: Amiens aan de Somme. Wiette van Klingeren bezocht ooit La Familistère, een idealistisch woningbouwproject in Noord-Frankrijk. Karin de Lange beschreef ook het sentiment dat haar bevangt als ze net als veel andere Nederlanders richting zuiden rijdt op de Route du Soleil. Daar bezocht ze ook het werk van de beroemd Franse architect Le Corbusier.

Openingsfoto: het nieuwe centrum van Le Havre met prachtige fonteinen, zoals de Belgische architect Le Perret het na de oorlog ontwierp. Alle foto’s: ©Karin de Lange