‘Het rampjaar 1672’ levert mooie tv op

350 jaar geleden…

Dat het rampjaar 1672 reden is voor een herdenking op veel plekken in ons land, ontdekte ik bij een bezoek aan het slot Zuylen. ik kwam er voor de beroemde bewoonster Belle van Zuylen, Een eeuw na het rampjaar wisselde zij via beroemd geworden brieven met Europese denkers vernieuwende ideeën voor Nederland uit. In het slot krijgt Het rampjaar 1672 aandacht op een tijdelijke tentoonstelling. Extra leuk dat er de komende weken ook een televisieserie wordt gewijd aan deze belangrijke episode uit onze geschiedenis!

Nederland zag er in 1672 heel anders uit en heette toen de Republiek der Verenigde Nederlanden. Het rampjaar 1672 belicht in 7 afleveringen hoe Nederland van drie kanten; door Engeland, Duitsland en Frankrijk werd aangevallen. Het betekende het einde van de rijkdom die de Gouden Eeuw heeft gebracht.

Nederland als oorlogsgebied

In Slot Zuylen draait het rampjaar 1672 vooral om de wijze hoe het slot deze periode heeft overleefd. Verrassend om te leren wat het begrip ‘brandschatten’ nu eigenlijk inhoudt. Tot de tentoonstelling stond het voor mij gelijk aan verwoesten en vernietigen. Maar het behelst meer. Franse troepen kregen in 1672 geen soldij van de Zonnekoning maar wel de opdracht ons land met de grond gelijk te maken. Dit betekende een vrijbrief om te roven en te plunderen. Meerdere kastelen, landgoederen en dorpen zijn in dat jaar leeg geroofd en afgebrand. Maar brandschatten betekende óók dat je als edelman de kans kreeg zo’n plundering te voorkomen. Namelijk door een losgeld te betalen. Door zo’n brandschat te betalen, heeft Slot Zuylen de Franse aanval overleefd. Het dringt bij mij de vergelijking op met wat we nu ‘warlords’ noemen. Rovende bendes die nu huishouden in Ethiopië, Soedan en Libië. Nooit geweten dat deze toestanden zich hier ook hebben afgespeeld!

Bananenrepubliek Nederland

De eerste aflevering van de serie Het rampjaar 1672 draait om de aanloop en begint in 1648 als de vrede in Münster is getekend aan het eind van de Tachtigjarige Oorlog. Iedereen haalt dan opgelucht adem. Er kan weer veilig gewerkt en geld verdiend worden. De handel neemt een grote vlucht. En zo groeit die periode uit tot de ‘Gouden Eeuw’. Maar niet iedereen heeft baat bij vrede. Je zult maar legeraanvoerder zijn en de uitgaven aan defensie en dus de omvang van je leger wordt teruggeschroefd! Zo ver wil Willem de Tweede het niet laten komen. Hij sluit zes Statenleden en vier burgemeesters van steden op in Loevestein. En trekt ten strijde tegen Amsterdam om daar zijn macht te laten gelden. Het is te vergelijken met een staatsgreep zoals die in Afrika en Zuid-Amerika met enige regelmaat voorkomen. Democratie? Dat was in die jaren nog een onbekend begrip.

Politiek en familieleed

Twee adellijke dames speelden een rol in de strijd om de macht na de onverwachte dood van Willem de Tweede. Dat waren de oma en de moeder van de jonge prins Willem III, respectievelijk Mary Stuart (niet te verwarren met de gelijknamige vrouw van Willem III) en Amalia van Solms. De twee konden elkaar niet luchten of zien maar stonden wel pal voor de rol van prins van Oranje. De Staten weigerden zijn stadhouderschap te erkennen maar kregen tegenwerking van de dominees en van het volk, die allebei Oranjegezind waren, zien we in Het rampjaar 1672.

Begin van een periode van armoede

In 1673 begon met de overwinning van Willem de Derde bij Naarden het einde van de oorlog. In 1674 tekende Engeland de vrede met de Republiek. Intussen waren de gebroeders De Witt vermoord tijdens een volksopstand. Zij waren de zondebokken die de schuld kregen van deze grootste oorlog ooit op Nederlands grondgebied. Na 1674 volgde een stroom van faillissementen van handelaars, kunstenaars en schilders. Veel banken, scholen, schouwburgen, rechtbanken en winkels sloten hun deuren. Het betekende een einde aan de voorspoed van de Gouden Eeuw. Historicus en literatuurcriticus Hans Goedkoop treedt in de boeiende serie van Andere Tijden op als verteller. Samen met historicus Luc Panhuysen maakt hij van deze spannende periode in de geschiedenis van Nederland een gedegen maar vooral onderhoudende televisieserie.

Verplichte kost voor wie zich zorgen maakt over de ontwikkelingen in de Oekraïne. Ook nu dreigt een oorlog een einde te maken aan de economische groei, armoede door de oplopende prijzen en een torenhoge inflatie. Het rampjaar 1672 laat zien dat het eerder is gebeurd in Nederland.

Kijk Eens naar nog meer geschiedenis

Het rampjaar 1672 volgt in het spoor van die andere populaire televisieserie: Het verhaal van Nederland. Recentere geschiedenis toont de interviewserie die Coen Verbraak maakte over Molukkers in Nederland. Geromantiseerde geschiedenis biedt ook een boeiende kijkavond. Zoals Rampvlucht, De slag om de Schelde of Vliegende Hollanders. Aan Amalia van Solms is overigens nu een mooie tentoonstelling gewijd in het Delftse museum De Prinsenhof, schrijft Brigitte Leferink.

Openingsfoto: NTR