Leve de kunst van de Portretprijs!

Onlangs werden de Nederlandse Portretprijzen 2025 uitgereikt. De prijs in 2D (schilderij) ging naar Helene Gandolfi voor haar portret van Mel, de prijs in 3D (beeldhouwwerk) was voor de Andrea van Carien van Dongen. Maar ú kunt ook nog een prijs uitreiken: tot eind augustus zijn alle 50 genomineerde inzendingen te zien in het mooie Slot Zeist. En de bezoekers bepalen wie de publieksprijs krijgt, vertelt kunsthistorica Mirelle Nunes die er ook twee rondleidingen verzorgt.

Sterke vrouwen

Een krachtige dame op leeftijd, voor de duivel niet bang, zo oogt het bronzen beeld Andrea van Carien van Dongen. En de jury roemt ook het geschilderd portret van Mel om zijn expressie, kracht en de natuurlijke aanwezigheid voor de camera én het doek van de geportretteerde Mel. Sterke vrouwen voor én achter de twee bekroonde kunstwerken.

En dan de afwerking van het brons door Carien van Dongen, die is net zo bijzonder. De doffe korrelige laag aan de buitenkant is ontstaan, doordat het vloeibare brons een chemische verbinding is aangegaan met de gipsen mal. Van Dongen heeft er niet voor gekozen om deze weg te borstelen of te polijsten met een staalborstel, maar net als de persoon Andrea puur ‘natuur’ te houden. Gandolfi koos ook voor een bijzondere aanpak: ze schilderde Mel in olieverf op gevernist hout.

Geschiedenis van de portretkunst in Nederland

De Nederlandse Portretprijzen passen in de lange traditie die de portretkunst in Nederland heeft. Al in de Gouden Eeuw schilderden Rembrandt van Rijn en Frans Hals portretten om status en macht te onderstrepen. Zij experimenteerden met licht en donker, met expressie en compositie. In de loop van de tijd is dit genre verder uitgebouwd. De huidige generatie kunstenaars zoekt naar nieuwe vormen om een persoon vast te leggen, zowel voor wat betreft de expressie als naar het gebruikte materiaal.

Keuzes maken

Dit jaar werden er maar liefst 883 portretten ingestuurd voor De Nederlandse Portretprijs. Na de digitale selectieronde bleven er 136 portretten over. De kunstenaars brachten die naar Slot Zeist, waar ze ter plekke door de gezamenlijke jury werden beoordeeld. Uiteindelijk kwam het aantal genomineerde werken op 50. Daaruit koos men uiteindelijk twee winnaars. De jury bestaat uit leden die zelf kunstenaar zijn, maar ook kunsthistorici of op een ander vlak in de kunst deskundig zijn. Zo ontstaat een rijk en genuanceerd beoordelingsproces tussen beschouwers en makers.

Prijs en opdracht

De winnaars ontvangen naast de erkenning en de publiciteit, ook nog een bedrag van 10.000 euro. De helft hiervan wordt toegekend in de vorm van een portretopdracht.

Vaak is dat degene die de prijs aan hem of haar overhandigt. Dit jaar zijn dat in de categorie 2D Rachel Beaujean, balletmeester bij het Nationaal Ballet en voor de 3D-prijswinnaar voormalig NOS-presentatrice, journalist en columniste Noraly Beijer.

Daarnaast worden er in beide categorieën eervolle vermeldingen uitgereikt. Een prijs 2D en 3D voor jonge talenten tussen de 18 en 30 jaar én een publieksprijs. Dit jaar werd ter gelegenheid van het 90 jarige bestaan van het Elise Mathilde Fonds nog een extra prijs voor amateurkunstenaars uitgereikt. Zij waren uitgenodigd een interpretatie te maken van de naamgeefster van het goede doelenfonds. Edwin van Dikkenberg trof haar volgens de jury het beste in houtskool en grafiet.

Mooi ingericht

Al deze in stijl en uitwerking verschillende kunstwerken zijn in Slot Zeist te zien. Een compliment voor Carla van de Puttelaar die erin geslaagd is overeenkomsten in werken en onderlinge lijnen te creëren waardoor de tentoonstellingszalen rust uitstralen.  Neem het oranje/rode hoekje in zaal 2. Daarin hangen de werken van links naar rechts van Suzan Schuttelaar, Judith Zwaan, Frank Tarenskeen en Maria van der Laar. De werken verschillen in formaat, textuur en medium en tòch houden ze op de een of andere manier verband met elkaar. De kleur is de gemene deler van deze kunstwerken: oranje-rood, waardoor er ‘eenheid’ ontstaat voor de beschouwer. Een andere lijn is gevormd tussen een buste en een groot formaat doek van Dick Tulp met vijf onderling bevriende strafrechtadvocaten op te hangen.

Eigentijds

Een hedendaags groepsportret van maatschappelijke waardigheidsbekleders in -op het eerste gezicht- een strenge toga. Maar bij nadere bestudering blijkt dat hun eigentijdse kleding en schoeisel onder de toga uit ‘piept’. Hierdoor zie je meteen de impact van een dergelijk beroepsuniform. Tulp noemt zijn werk dan ook: Dressed to impress.

Publieksprijs

Zo ziet iedereen weer iets anders aantrekkelijks in een portret. Leuk om te bepalen waar de voorkeur van het publiek naar uitgaat. Vergeet daarom niet na het bezoek aan de tentoonstelling, te stemmen op uw favoriete portret. Deze prijs wordt uitgereikt aan het einde van de expositietijd, namelijk op 24 augustus. Dan wordt er ook nog een andere -moderne- prijs uitgereikt. Voor het mooiste selfieportret, gemaakt door jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Ook hier wordt gekeken naar originaliteit, techniek en het weten te raken van de beschouwer.

Rondleiding langs de kunst van het portret

De Nederlandse Portretprijs 2025 is echter véél meer dan een wedstrijd. Mirelle Nunes licht graag een tipje van de sluier op over de creativiteit, het vakmanschap en de kracht van het portret om een verhaal te vertellen. Dat doet ze tijdens exclusieve rondleidingen op zaterdag 27 juli en zondag 24 augustus in de Culturele Vleugel van Slot Zeist. Verzamelen bij de kassa om 10.20u; start van de rondleiding om 10.30u. Adres: Zinzendorflaan 1, Zeist.

Meer lezen

De Nederlandse Portretprijs bestaat sinds 2017. Twee jaar geleden schreef Mirelle Nunes ook over de prachtige portretten die toen meedongen voor de uitreiking. Een record aantal na covid, waarin veel mensen de kunst als uitlaatklep vonden. Niet alleen portretten ook stillevens, zoals van Henk Helmantel zijn zeer de moeite waard. Jammer als u de grote Frans Hals-tentoonstelling in het Rijks heeft gemist maar u kunt Mirelles verhaal nog nalezen…

Openingsfoto: collage van de drie winnende kunstwerken: vanaf links met de klok mee: het portret van Elise Mathilde door Edwin van Dikkenberg, Andrea van Carien van Dongen en midden onder Mel van Helene Gandolfi. Foto’s: Mirelle Nunes, DNP