In de coulissen van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland rommelt het nu ook in landen als Moldavië en Georgië. Uit het laatste land komt het boek Het schaarse licht, in 2022 geschreven door Nino Haratischwili. Het boek speelt in de periode van de jaren tachtig tot de jaren tien van deze eeuw. Een boek om te lezen en je gelukkig te prijzen dat je in Nederland woont, constateert Karin de Lange.

Mooie aanbeveling

De Georgische Nino Haratischwili die leeft en werkt in Duitsland is niet onbekend in ons land. Theatergroep Oostpool speelde al eerder een voorstelling naar een ander boek van de theaterregisseuse en schrijfster: Het achtste leven (voor Brilka).Het Het schaarse licht kwam in 2022 uit en heeft maandenlang in alle lijstjes gestaan als veel gelezen en gekocht boek. Geschiedenis beschreven aan de hand van het leven van de personages maakt meer indruk dan net nieuws uit krant en journaal alleen.

Onbekende geschiedenis

Het schaarse licht vertelt de geschiedenis van vier meisjes van veertien, elkaars besties, zoals dat nu heet. Het volgt hun leven in Tbilisi tot hun veertigste. In die periode, tussen 1980 en 2010 woedden er drie oorlogen in Georgië. Er staat me vaag wat van bij. Maar in het boek wordt dit stuk geschiedenis meteen opgefrist.

De rode draad in het boek is een fototentoonstelling waar hoofdpersoon Keto samen met één van haar vier vriendinnen, Dina, een bezoek aan brengt. Via de foto’s, waarop twee andere vriendinnen, Nene en Ira geregeld voorkomen, beschrijft Keto hun belevenissen en die van hun familie in het hofje waar ze woonden. Zij schetst het beeld van de teloorgang van de prille democratie in Georgië en van de verwoestende invloed van oorlog en burgeroorlog op het dagelijks leven. Het leven van mannen, vaders, broers en neven wordt belicht door Keto. Zo biedt het boek door de ogen van hun zussen en geliefden ook een inkijkje in de ziel van mannen. Daarmee ontstijgt het verhaal een ‘vrouwen’boek.

Foto van Nino Haratischwili op de achterflap van ‘Het schaarse licht’.

Oorlogsschade

Geleidelijk wordt het leven in Georgië steeds slechter, tot er alleen een vorm van, letterlijk, overleven overblijft. Er is gebrek aan alles, overal dreigt gevaar. Hoe blijf je staande in voortdurende spanning? Je bent nergens meer veilig. Die boodschap sluipt langzamerhand in het boek en maakt het voelbaar. Als ik het boek weg leg, besef ik mijn eigen rijkdom. Eten binnen handbereik en leven in een geordende democratische maatschappij die me veiligheid geeft. Die is gedurende het verhaal in Georgië steeds moeilijker te vinden. Iedereen probeert te overleven en zijn geliefden te helpen. Loyaliteit is belangrijk maar blijkt uiteindelijk toch verloren te gaan. De vriendinnen raken elkaar kwijt door verraad en onvermijdelijke keuzes.

Fantastische verhaallijn

Hoe orden je al die familiegeschiedenissen en maatschappelijke verwikkelingen? Nino Haratischwili gebruikt de fototentoonstelling als lijn. Via de foto’s van de personages komt het verhaal tot leven en worden de gebeurtenissen verteld. Tegelijkertijd is de tentoonstelling ook de plek van confrontatie met het pijnlijke verleden. Steeds keert het verhaal hier weer terug. Heden en verleden vervlecht de schrijfster zo op een mooie manier aan elkaar. De vele personages komen terug in een bijsluiter bij het boek, waar ook hun familiebanden in een schema zijn gevat. Dat heb je als lezer soms wel nodig. Vooral als je het boek niet in één adem uitleest.

Politiek

Van Hedy d’Ancona is de uitspraak dat het persoonlijke politiek is en politiek het persoonlijke. Voor mij was die lang onbegrijpelijk tot ik Het schaarse licht las. Mij hoor je nooit meer zeggen dat het niet uitmaakt op wie je stemt of wie over je regeert. Het belangrijkste is dat er rechtvaardigheid is, rechtspraak en veiligheid; een te vertrouwen politiemacht. Het boek van Nino Haratischwili heeft mij duidelijk gemaakt hoe onontbeerlijk die zijn voor een gelukkig leven in een stabiele maatschappij.

Meer lezen over boeken

Geschiedenis komt ook weer terug in een ander boek dat Karin de Lange beschreef: Charlatan van Zadie Smith. Brigitte Leferink ontdekte het bestaan van de eerste feministe Etta Palm door een biografie. Stella Ruisch ging terug naar de middeleeuwen in het fantastische verhaal van Halfbaard, geschreven door Charles Lewinsky.

Openingsfoto: Tbilisi, hoofdstad van Georgië. Foto: Maksim/Unsplash