Hein de Haas vertelt hoe migratie echt werkt

Week in week uit beheerst de komst van immigranten en de overbevolking in asielzoekerscentra het nieuws. Terwijl de regering in Den Haag ernaar streeft om binnenkort een migratiecrisis in Nederland uit te roepen, schreef hoogleraar sociologie Hein de Haas in 2023 een boek Hoe migratie echt werkt. Daarin bundelde hij 50 jaar internationaal onderzoek. De Haas is al jarenlang toonaangevend specialist op het gebied van immigratie. Begin september schoof de hoogleraar aan bij het populaire televisieprogramma Vandaag Inside en kreeg daar opvallend genoeg zelfs populist Johan Derksen stil. Karin de Lange was al eerder onder de indruk van het boek van Hein de Haas. Ze legt hieronder uit waarom.

Bevallen in de bosjes

Dik dertig jaar geleden beviel ik van mijn zoon, in mijn eigen bed, omgeven door familie, twee vroedvrouwen en een kraamverpleegkundige. Een paar dagen later nog zwakjes en met pijntjes van de bevalling keek ik naar het achtuurjournaal. Ik zag beelden van vluchtende Koerden. Een verpletterende indruk maakte een moeder met een piepklein baby’tje. Ze was, heel anders dan ik, net bevallen langs de kant van de weg, in de bosjes. Op de vlucht voor honger en geweld. Sindsdien volg ik alles over vluchtelingen en migratie. Dit boek bood me een goede leerschool.

Hoop voor de toekomst

Hoe migratie echt werkt van hoogleraar Hein de Haas telt 454 bladzijden. Dit stukje is te kort om het boek recht te doen. Maar het is geschreven in klare taal. Het verruimt de blik van de lezer. En mij gaf het hoop voor de toekomst! Vluchtelingen en migranten blijken sterk en zelfredzaam en na verloop van tijd een aanwinst voor de maatschappij en economie, waarvan ze deel uitmaken.

Tweeëntwintig mythes

Hein de Haas benoemt tweeëntwintig mythes over migratie. Hij toetst ze aan onderzoek dat al in tal van landen en ook in Nederland is gedaan naar migratie. Die onderzoeken laten feiten zien die de mythes weerspreken. Niet alleen zijn migranten bijvoorbeeld niet louter terroristen, criminelen, slachtoffers of permanente armoedzaaiers die onze welvaart en maatschappij bedreigen. Ze hebben een eigen rol en helpen onze maatschappij vorm geven. Hieronder een kleine greep van de meest opvallende mythes die Hein de Haas doorprikt.

Een verhaal van alle tijden

De allereerste mythe die weersproken wordt, is de mythe dat er nog nooit zoveel mensen op de vlucht zijn voor honger, onderdrukking en geweld. Alles bij elkaar opgeteld en afgetrokken is hun aantal in de afgelopen eeuwen stabiel gebleven op gemiddeldd 3% van de wereldbevolking. Twee sprekende voorbeelden uit het verleden: van de Britse eilanden verhuisde zo’n 41% procent van de bevolking in 1900 naar andere landen. Uit Italië vertrok zelfs 50% van de bevolking in 1900 naar elders. Het verschil is dat toen massaal Europeanen migreerden naar andere werelddelen. Nu migreren Afrikanen, Zuid-Amerikanen en Aziaten, niet alleen naar Europa maar ook naar Azië en Amerika.

Ik denk wel dat het voor ons uit maakt, dat wij in Europa nu een immigratieland zijn geworden in plaats van een emigratieland zoals in de jaren vijftig. Toen vertrokken veel mensen uit Nederland naar de VS, Canada en Australië. Bijna allemaal kennen we wel een familielid op een ander continent en hun verhalen.

Een overdacht besluit

Oorlog, hongersnood en rampen jagen mensen op de vlucht. Vluchtelingen denken niet lang na als ze beschoten en gebombardeerd worden. Ze vertrekken soms met niets. Maar de meeste vluchtelingen blijven dichtbij huis. Ze vluchten naar een andere streek of buurland en keren weer terug als de veiligheid terugkeert. Het besluit tot migratie naar een ander werelddeel is juist niet impulsief maar een weloverwogen beslissing. Die beslissing nemen familieleden of mensen van een gemeenschap gezamenlijk. Als de toekomst bedreigend en inktzwart is, brengen familieleden of leden uit de gemeenschap geld bij elkaar om hun verwanten te helpen migreren. Met een goed resultaat. Het blijkt dat het geld dat de migranten naar huis sturen een veelvoud is van het bedrag dat wereldwijd aan ontwikkelingshulp wordt uitgegeven. Juist de rijkste families in de landen met iets meer welvaart kunnen het geld opbrengen zonen of dochters te laten migreren. Met de komst van hoge muren en potdichte grenzen zijn migranten afhankelijker van smokkelaars. Ook de kosten stijgen daardoor. Maar invloed op het besluit te vertrekken lijkt het niet te hebben.

Banen en huizen inpikken

Dat migranten onze banen en huizen inpikken is de volgende mythe, die Hein de Haas doorprikt in Hoe migratie echt werkt. De weerloosheid van asielzoekers en migranten zorgt voor uitbuiting door werkgevers. Of werkgevers die anders geen mensen aannemen. Het loon dat wordt verdiend door migranten is zo laag in onze ogen dat wij dat werk niet willen doen. Er zou niet zoveel geoogst en veel huizen zouden niet gebouwd zijn zonder de laag betaalde seizoenarbeiders en bouwvakkers uit den vreemde. Zij doen meestal gevaarlijk en zwaar werk en krijgen lichamelijke klachten als beloning. De huizen die asielzoekers slechts mondjesmaat krijgen toegewezen, na eveneens lange jaren wachten zijn een klein percentage van alle woningen die worden toegewezen. Zij hebben even veel of even wenig kans als alle andere woningzoekenden. Het is overheidsbeleid dat ervoor heeft gezorgd voor een tekort aan woningen. Niet de asielzoekers of andere migranten. Maar het komt de overheid goed uit als wij anderen er op aan kijken dat we geen betaalbaar huis kunnen vinden.

Ze komen voor een uitkering

Een veelgehoorde mythe is dat onze uitkeringen en sociale welvaart migranten aantrekken. Maar wat blijkt? In de periode van de wereldwijde economische recessie in 2008 nam immigratie af. Migranten willen juist werken en verdienen. Als de economie terugloopt en er grote werkloosheid is, blijkt migratie af te nemen. Juist in perioden dat de economie goed draait is er ook meer vraag naar arbeid en meer migratie. Bij het mopperen over de hoeveelheid expats wordt over het hoofd gezien dat zij bijdragen aan onze economie. Ze betalen belastingen en besteden hun geld in onze economie. Onze economie groeit door de bijdragen van migranten. Ze ondersteunen met hun premies de verzorgingsstaat meer dan dat ze er gebruik van maken, zeggen de cijfers.

Migrantenwijken

Als laatste voorbeeld van de mythes die Hein de Haas in zijn boek ontkracht, duidt de hoogleraar de oorzaak van de segregatie, de scheiding tussen migranten en inheemse Nederlanders. In Nederlandse steden zijn er wijken waar vooral mensen van Surinaamse, Marokkaanse of Turkse afkomst wonen. Vaak komen mensen in die wijk terecht op basis van hun inkomen en niet hun afkomst. Deze wijken kennen veel goedkope (en slechte) huurwoningen. Het wonen in deze vaak verwaarloosde wijken voelt dan als discriminatie en uitsluiting. Maar de ongelijkheid is eerder gestoeld op inkomen dan op afkomst of religie. Toch vormen de bewoners vaak een hechte gemeenschap met eigen winkels en restaurants. Ze helpen elkaar daarmee vooruit. Als een gemeentebestuur zijn best doet de leefbaarheid van deze wijken te bevorderen en bevolkingsgroepen gelijke kansen te bieden, dan zullen de komende generaties hun plek vinden in de maatschappij. Ze kunnen dan -nog meer- bijdragen aan de maatschappij en wordt de nu groeiende kloof gedicht. En dat vergroot uiteindelijk de welvaart voor ons allemaal.

Hoe migratie echt werkt, uitgegeven door Spectrum. € 25,99.

Meer lezen

Karin de Lange schreef naar aanleiding van de terugkeer van de Taliban over Afghanistan in boeken en films. Brigitte Leferink keek naar ‘Onze man bij de Taliban.’ Wie leest en kijkt, krijgt meer begrip van de achterliggende reden om te vluchten. Zo zag Karin de Lange ook de televisieserie ‘In het spoor van de gelukszoeker.‘ Brigitte Leferink schreef over hoe de eerste gevluchte Oekraïners werden opgevangen in Waddinxveen.

Openingsfoto: screenshot van de uitzending van Voetbal Inside met Hein de Haas.