Rijdend door het vlakke open landschap van de provincie Groningen zie je in de verte torenspitsen boven bomen uitsteken als herkenningspunten. De toppen van monumentale kerken die al eeuwenlang de weg wijzen. ‘Bakens van betekenis’ worden ze genoemd in het boekje 50 kerken open dat verscheen ter gelegenheid van 50 jaar Stichting Oude Groninger Kerken.

Torenspits steekt boven de bomen uit.

Stille getuigen van vervlogen tijden

Elke kerk heeft zijn eigen geschiedenis, karakter en bijzondere details. Veel van de Groninger kerken liggen op een wierde en zijn omringd door een kerkhof waar tussen het gras oude grafstenen oprijzen. Sommige staan schots en scheef, de tekst nauwelijks meer leesbaar. Andere zijn omringd door een hek of staan fris schoongeboend te blinken in de zon. Bemoste platen liggen er als stille getuigen van vervlogen tijden naast. De doden werden niet alleen buiten de kerk begraven. In de Andreaskerk in Westeremden bijvoorbeeld, heeft ‘een Ouderling als meed een Voogd der Kerke’ zijn laatste rustplaats gevonden.

  • Andreaskerk in Westeremden
  • Ouderling mocht in de kerk worden begraven.
  • Maar de meeste kerkgangers liggen begraven buiten de kerk.

Pastoor en dominee naast elkaar

Een gang langs de kerken is een duik in eeuwen geschiedenis, van de middeleeuwen tot nu. Je kunt (fragmenten) van bewaarde wandschilderingen uit de dertiende eeuw bewonderen in de Nederlands Hervormde Kerk in Oostum of een replica van het houtsnijwerk Het Laatse Avondmaal in de kerk van Saaxumhuizen. De originele bank met het houtsnijwerk is ontvreemd tijdens een restauratie. In Onderdendam staat een kerk die in 1932 is ontworpen door Albert Wiersema. Deze kerk in Groninger Amsterdamse School-stijl is een lichte kerk met stralende glas-in-loodramen. Door godsdiensttwisten zijn kerken van signatuur veranderd. Een bijzonder aandenken daaraan zijn de graven van de laatste pastoor en de eerste dominee van de Petruskerk in Pieterburen. De heren liggen naast elkaar.

Petruskerk, onderdeel van Grootste Museum van Nederland.

Petruskerk rustpunt in druk Pieterburen

Rondom de Petruskerk in Pieterburen, net als drie andere Groninger kerken onderdeel van Het Grootste Museum van Nederland, ligt een botanische tuin. Deze ‘domiestoen’ (domineestuin) is apart te bezichtigen.

Domiestoen is apart te bezichtigen. Alle foto’s: Brigitte Leferink

Het is een compacte tuin met onder andere een mergelvallei, een slingertuin met stinsenplaten, een esdoornlaantje met bosplanten en natuurlijk een kruidentuin. Een fraai rustpunt in het drukke Pieterburen, startpunt van het Pieterpad, verzamelpunt voor Waddentochten en pleisterplaats voor fietsers en bezoekers van het zeehondencentrum.

Religieus maar ook cultureel erfgoed

Niet alle kerken zijn meer als gebedshuis in gebruik. In het kerkje van Klein Wetsinge kun je kookworkshops volgen, dineren op afspraak of pauzeren met koffie/thee en taart.  De Amshoff (een herbestemde kerk en pastorie) in Kiel-Windeweer is trouwlocatie van het jaar 2019 en doet dienst als restaurant. De kerk van Garnwerd is al dertig jaar podium voor concerten, theatervoorstellingen en exposities. Zo houdt het religieus erfgoed op verschillende manieren een prominente plek in de gemeenschap.

Groninger kerken ook stempelpost

Een deel van de open kerken wordt verbonden door het Pronkjewailpad. Dit lange afstandswandelpad (LAW) presenteert alle pronkjuwelen van Groningen: borgen, wierden, vesting Bourtange, de Wadden, Nationaal Park Lauwersmeer en de stad Groningen. Veel kerken zijn stempelpost voor het Pronkjewailpad. Als het je lukt om alle open kerken die stempelpost zijn te bezoeken, dan ligt er op het eind van de wandeling een cadeautje klaar.

Jubileumjaar

2019 is een jubileumjaar voor de Stichting Oude Groninger Kerken. Een van de belangrijkste doelstellingen van deze stichting is belangstelling wekken voor religieus erfgoed. Door de openstelling van meer dan 50 kerken, torens en synagogen, kan iedereen deze mijlpaal meevieren.

Meer lezen van Brigitte Leferink…

Wist u dat het jaar heel veel speciale dagen telde? Brigitte Leferink besteedt aandacht aan heel bijzondere. Zoals Go Topless Day in augustus maar ook de Dag van de Vrouwelijke Hygiëne, er zijn veel meer Dierendagen dan die éne in oktober en zelfs poppen hebben hun eigen dag gekregen!