Afgelopen weekeinde stond het bericht in alle kranten: de geestelijke gezondheidszorg krijgt de wachtlijsten niet weggewerkt. Duizenden mensen moeten langer wachten dan de maximale termijn van 3 maanden. Is er sprake van een depressie-epidemie na de coronapandemie? En hoeveel mensen worden straks misschien met een doosje antidepressiva naar huis gestuurd? Marlies Mielekamp sloeg het onlangs uitgekomen boek van psychiater Christiaan Vinkers en apotheker Roeland Vis ‘Hoe zit het nu echt met antidepressiva’ erop na. En rekende af met wijdverbreide misverstanden.

Zo’n een miljoen Nederlanders gebruiken antidepressiva, bleek uit een onderzoek in 2017. Dat is niet altijd slecht, leggen Christiaan Vinkers en Roeland Vis in hun boek Hoe zit het nu echt met antidepressiva, uit. Veel van hen gebruiken het middel namelijk maar kort. En antidepressiva worden niet alleen voorgeschreven bij een depressie maar bijvoorbeeld ook bij angststoornissen, neuropathische pijn (zenuwpijn), slaapstoornissen, spanningshoofdpijn, eetstoornissen, fibromyalgie en ADHD.

Depressie-epidemie?

Soms wordt gesproken over een depressie epidemie. Maar uit onderzoek blijkt dat de depressiecijfers sinds de vroege jaren tachtig stabiel zijn gebleven. Terwijl juist in die jaren een nieuwe generatie antidepressiva op de markt kwamen. In het boek van Vinkers en Vis staat een advertentie uit 1938 waarin het middel ‘Dr. Miles Nervine’ gepromoot wordt. In die advertentie wordt het hectische, stressvolle bestaan van 1938 vergeleken met het ‘overzichtelijke’ 1900.

Ook in onze tijd wijst men naar onze veranderende maatschappij of een ‘verslapping’ van de moderne mens die niet tegen stress kan. Het aantal Nederlanders met een depressie lijkt over een langere periode echter vrij stabiel. En dat pleit tegen de term epidemie.

Enkele feiten over depressie in Nederland:

20 procent van de Nederlandse volwassenen wordt ooit depressief

Ongeveer 800.000 mensen in Nederland lijden jaarlijks aan een depressie

Vrouwen krijgen gemiddeld twee keer zo vaak als mannen een depressie

Meer dan 10 procent van alle Nederlandse moeders krijgt na de bevalling een depressie

Kinderen met depressieve ouders hebben veel meer kans ooit zelf een depressie te krijgen

De zorg voor mensen met een depressie kost meer dan 1,5 miljard euro per jaar.

De kosten voor ziekteverzuim en verminderd functioneren op het werk bedragen bijna 2 miljard euro

Bron: Hoe zit het nu echt met antidepressiva, Christiaan Vinkers en Roeland Vis

Mythes over antidepressiva

In het boek van Vinkers en Vis komen ook de grootste zeven mythes over antidepressiva ter sprake. Een van de mythes is dat te veel Nederlanders een antidepressivum slikken. Vinkers en Vis relativeren het getal van 1 miljoen uit het onderzoek in 2017. Slechts de helft van die 1 miljoen slikt een medicijn tegen depressie. En alle gebruikers stoppen binnen een half jaar met het middel. Uit cijfers blijkt ook dat het aantal antidepressiva gebruikers in Nederland sinds 2004 gelijk is gebleven. Ongeveer 150.000 Nederlanders gebruiken de medicijnen langer dan twee jaar. Dat is niet weinig maar bij lange na geen miljoen…

Stoppen is moeilijk

Een andere mythe is dat antidepressiva verslavend zouden zijn. Het antwoord is een duidelijk nee. Bij een verslaving  willen mensen steeds meer en vaker gebruiken en hunkeren mensen naar meer (craving). Dat komt bij antidepressiva niet voor. Wel raakt het lichaam gewend aan antidepressiva. En kunnen patiënten na het stoppen ontwenningsverschijnselen krijgen. Daardoor is stoppen met antidepressiva lastig. Dat blijkt ook uit de ervaringsverhalen in het boek: De meeste van deze ervaringsdeskundigen konden ondanks begeleiding niet stoppen, omdat de depressie terugkeerde.

“Deze afbouwproblemen komen vaak voor bij de veelgebruikte antidepressiva paroxetine en venlafaxine”, zegt Vinkers in een interview, “Bij artsen en patiënten ontbreekt echter de kennis om op een goede manier te minderen en bij patiënten kan het idee om met medicatie te stoppen onzekerheid en angst voor verslechtering oproepen.”

Juist daarom is Vinkers een van de deelnemers aan een onderzoek van het RadboudUMC naar het verminderen van antidepressiva-gebruik.

Discussie over voor- en nadelen

De schrijvers concluderen dat de eenzijdige, negatieve toon van het debat niet helpt. Er zou meer open over de voor- en nadelen moeten worden gediscussieerd. Hun laatst zin luidt: “Er zijn genoeg redenen kritisch te zijn op antidepressiva, maar we mogen blij zijn dat ze er zijn.”

Het boek van Christiaan Vinkers en Roeland Vis wordt uitgegeven door Prometheus.

Meer lezen over geestelijk leven

Stella Ruisch schreef over de week van de eenzaamheid en hoe je eenzaamheid kan bestrijden. Marlies Mielekamp schreef over rouwverwerking naar aanleiding van de mantelzorg die ze aan haar moeder gaf. Wendy Voois schreef over rouwverwerking na de dood van een dierbare hond. Stella Ruisch interviewde Ad Vingerhoets over het belang van emoties naar aanleiding van zijn boek ‘De emotionele mens’.

Openingsfoto: Hasty words/Pixabay