Elke week geven we op Meerdanvijftig.nl een tip om op het scherm naar te kijken. Tot en met volgend weekeinde 28 november worden er in heel Nederland documentaires in de bioscoop vertoond. Berg speelt met de zintuigen van de kijker, die zichzelf wandelaar waant, in een ode aan de -soms- wrede maar altijd indrukwekkende natuur.
IDFA of de ontdekking van de documentaire
Het begon ooit voor het verschijnen van Berg in de hoofdstad, het Internationale Documentaire Festival Amsterdam. Inmiddels wordt er deze dagen in alle grote steden aandacht besteed aan documentaires. In onze familie is het bijwonen van een IDFA-dag zelfs uitgegroeid tot een gezamenlijk uitje. Ik weet nog dat ik bij de eerste uitnodiging dacht: geef mij maar een spéélfilm. Documentaires leken me saai. Maar ja, het was begin jaren 2000 een goede aanleiding om mijn zussen weer eens te zien. En zo zag ik Michael Moore’s Bowling for Columbine, een Amerikaanse anti-wapenlobby film. De prijswinnende documentaire, die ondanks de latere kritiek, niet alleen mij voorgoed voor het genre heeft gewonnen.
Het aantal indrukwekkende, onthutsende, mooie of ontroerende documentaires dat ik de afgelopen 20 jaar heb gezien is te veel om op te noemen, hoewel de eerste die mij nu in gedachte springt is de ontroerende Nederlandse Juf Kiet die ik in 2019 zag. Evenals de onthutsende documentaire Collectiv over de brand in een Roemeense discotheek. Fascinerend vond ik het werk van Henry Marsh in De Engelse chirurg, die zijn tijd verdeelt tussen de Oekraïne en Engeland.
Kijker trekt in Berg zelf door natuur
Gek genoeg is Berg, de documentaire ie de Nederlandse theatermaakster Joke Olthaar in het Sloveense Nationale park Triglav schoot, geen officieel onderdeel van de IDFA. Ook al zal het tijdstip van de première afgelopen donderdag wel om die reden zijn gekozen. Want ik kan deze film niet los zien van de vlucht die het maken van documentaires heeft genomen.
Ja, er zit zelfs een spanningsboog in Berg maar Joke Olthaar laat ons als kijkers vooral zelf door het afwisselend woeste en lieflijk gebergte trekken. In het voetspoor van drie wandelaars die onnadrukkelijk en als miniaturen in het landschap aanwezig zijn. De film is in zwart-wit en laat daardoor de ruimte om de beelden zelf in te vullen met gevoelens, misschien wel herinneringen.
Bezig in het hier en nu
Wie ooit zelf wel eens een bergwandeling heeft gemaakt, weet dat het avontuur altijd op de loer ligt. Een pad, dat in steengruis en brokstukken verandert, een geitenpaadje langs een diep dal, het weer dat plotseling omslaat. En plotseling ben je alleen maar bezig in het hier en nu en overheerst de vraag: hoe zet ik veilig de ene voet voor de andere? Een val is snel gemaakt. Ondertussen staan je zintuigen op scherp: het klaterend water van een stroompje, een wegspringende steenbok, het geritsel van de wind. Joke Olthaar met beelden, technicus Hugo Dijkstal met minimalistisch geluid roepen het in Berg feilloos op.
Wie zichzelf na afloop van deze ‘sensationele’ film terugvindt op de bioscoopstoel, tussen de vier muren van de filmzaal, krabt zich even achter de oren. Zo vlak na de zoveelste klimaatconferentie, weet je het na Berg zeker: de natuur is sterker dan de mens, veel sterker.
Meer documentaires zien?
Documentaires hebben op televisie en in de bioscoop bestaansrecht veroverd. En terecht. Want wat zijn er mooie gemaakt. Zo schreef Karin de Lange over de documentaire 100Up van Hedy Honigmann. Of kijk de prachtige interviewserie van Coen Verbraak over Molukkers van Nederland terug via NPOstart of Plus, tipte Marlies Mielekamp. . Daar zijn ook de boeiende documentaireseries te zien van Ruben Terlou over China en de Chinezen. Stella Ruisch schreef over Le regard de Charles (Aznavour), Tina Turner en het ontroeriende Lourdes. En om in New Yorkse sferen te blijven na The Photograph: Oliver Sacks, his own life’ is een ontroerende biografie. Karin de Lange schreef eerder over de IDFA in 2020 en Wiette van Klingeren in 2016.
Recente reacties