Wat een goed idee van de CPNB om het thema voor volgend jaar ‘De moeder, de vrouw’ te kiezen! 300 auteurs maakten in een advertentie het idee voor de Boekenweek met de grond gelijk. Vooral het feit dat twee mánnen het bijbehorende essay en Boekenweekgeschenk met dit thema mogen schrijven; Murat Isik en Jan Siebelink, valt in verkeerde aarde. Bij de CPNB heeft men zich, geschrokken, inmiddels voor beraad teruggetrokken. Maar ik verdenk ze van opzet: zo wordt er onmiddellijk over boeken, schrijvers én emancipatie gesproken.
Mannen en vrouwen nog steeds niet gelijk behandeld
En dat kan helemaal geen kwaad, constateert ook Meerdanvijftig’s boekenrecensente Wiette van Klingeren die de kritiek van de auteurs onderschrijft. Want wie denkt dat mannen en vrouwen in Nederland inmiddels volkomen gelijkwaardig worden behandeld, zit ernaast.
Neêrlands grote drie hoort vier te zijn
Neem alleen al dat Boekenweekgeschenk; in de 88 jaar dat het nu bestaat, werd het 16 keer door een vrouw geschreven en 4 keer maakte een vrouw deel uit van een collectief van boekenweekgeschenkschrijvers. Deze eeuw kregen slechts drie vrouwen de opdracht, terwijl inmiddels meer dan genoeg schrijfsters zijn. “En waarom wordt er altijd van Neêrlands grote drie gesproken in de moderne literatuur: Hermans, Reve en Mulisch?”, vraagt Wiette zich af. “Kijk eens naar het grote oeuvre van Hella Haasse. Er hoort minstens sprake te zijn van een grote víer,” vindt ze.
‘De moeder, de vrouw’ niet rolbevestigend
Natuurlijk in een ideale, geëmancipeerde wereld zouden mannen over vrouwenthema’s moeten kunnen schrijven en vrouwen over mannenthema’s. Maar zover zijn we nog lang niet, komen Wiette en ik al pratend tot de conclusie. Toegegeven: het gedicht van Martinus Nijhoff, waaraan het thema van de boekenweek 2019 is ontleend, is niet per se rolbevestigend. De vrouw staat zelfs aan het roer van een schip. Maar alleen al de titel ‘de moeder, de vrouw’ roept herinneringen aan de jaren vijftig op. Niet voor niets kregen we bij het NOS-journaal een illustratie uit die tijd te zien.
De eeuw van mijn moeder
“Ik denk meteen aan de frustratie van mijn moeder die graag had willen blijven werken maar in die jaren verplicht moest stoppen met werken, omdat ze trouwde”, vertel ik Wiette. En zij memoreert dat vrouwen zich door de eeuwen altijd hebben weggecijferd of door mannen naar het tweede plan zijn geschoven. “In 1999 woonde ik een lezing bij van Geert Mak over zijn nieuwe boek ‘De eeuw van mijn vader’. Toen hem werd gevraagd waarom hij niet voor de titel ‘De eeuw van mijn moeder’ had gekozen, verklaarde hij dat dit nu eenmaal nooit zo wordt gezegd!”
Vooral mannen schrijven over moeders
Wiette loopt de boeken in haar boekenkast na en telt een flink aantal boeken van mannen die over vrouwen hebben geschreven. “Zoals Paul van Tongeren, die het belangrijke werk van zijn tante Jacoba van Tongeren en haar verzetsgroep 2000 heeft beschreven. Tot 2015 is daar niet of nauwelijks melding van gemaakt. Illustratief!” En ze noemt meteen J.J. Voskuil en zijn boek ‘De moeder van Nicolien’. “Verrassend! Er zijn wel vrouwen die over moeders hebben geschreven; Renate Dorrestein bijvoorbeeld ‘Ontaarde moeders’, Lieneke Dijkzeul: ‘Achterstallig geluk’, Mietje van Doornik ‘Moeders van anderen’ en Esther Gerritsens ‘Dorst’ natuurlijk. Maar vooral mannen! Maarten ’t Hart: ‘Magdalena’, Hugo Borst ‘Ma’, Arnon Grunberg ‘Moedervlekken’, Ernest Kwast ‘Mama Tandoori’ en niet te vergeten R.J. Peskens (pseudoniem van uitgever G.A. van Oorschot) die ‘Twee vorstinnen en een vorst’ schreef.“
Vrouw niet gelukkig met haar traditionele rol
Ze memoreert de inhoud van het boek. “De moeder is bij Peskens een sterke vrouw, die elke keer als het circus in de buurt komt, haar schort aan de haak hangt en daar gaat helpen. Vervolgens reist ze dan een paar dagen met het circus mee. Niet bepaald een vrouw een vrouw die gelukkig was met haar traditionele rol!”
Laatste woord over ‘De moeder, de vrouw’ nog niet gezegd
Nu maar afwachten wat de CPNB doet met de kritiek. Jan Siebelink vertelt in een interview in het Volkskrantmagazine dat hij zijn novelle voor de boekenweek 2019 al af heeft. Maar Wiette en ik weten een ding zeker: Het laatste woord over ‘De moeder, de vrouw’ is nog niet gezegd, laat staan geschreven.
Nieuwsgierig geworden naar Wiette’s oordeel over boeken? Lees bijvoorbeeld: Vele Hemels boven de zevende, Gerbrand Bakker mag eindeloos doorgaan, of Gelukkig zijn er boeken
Openingsfoto: Pixabay/Oberholster Venita
Recente reacties