Anak Indië, -film-tijd om geschiedenis onder ogen te zien

Een andere, rijke cultuur

Zorgvuldig weggelaten in onze geschiedenisboekjes op school: de manier waarop wij na de onafhankelijkheid van Indonesië Indische Nederlanders verwelkomden. Zelf stelden ze zich ook (te) bescheiden op in de schaduw van de politieke ontwikkelingen. Indische Nederlanders, Molukkers, oud-militairen van de KNIL (Het Koninklijk Nederlands Indische Leger) deden na het gedwongen vertrek uit het inmiddels onafhankelijke Indonesië hun best zo mogelijk nog Nederlandser te zijn dan de Nederlanders. In Anak Indië (anak betekent kind in het Maleisisch) diept Hetty Naaijkens–Retel Helmrich uit koffers, fotoboeken en verhalen een andere, rijke cultuur op die te lang zorgvuldig achter die Nederlandse voordeur verborgen bleef.

In Nederland Door Omstandigheden

Natuurlijk mag in Anak Indië de vorig jaar overleden Wieteke van Dort als Tante Lien niet ontbreken. Terwijl ze zich in de film omtovert tot haar Indische alter ego, legt ze uit wat haar afkomst inhoudt. Nederland telt ongeveer 2 miljoen mensen met Indische wortels; Indo’s in de volksmond. Dat staat niet voor inwoners van Indonesië zoals menigeen aanneemt. Indo is ook de subtitel van de documentaire: In Nederland Door Omstandigheden.

Beloftes

Omstandigheden die tot op de dag van vandaag nog slepen. Zoals de nooit uitgekeerde achterstallige salarissen voor oud-KNIL-militairen. Deze inmiddels beklonken ‘backpay’ behoort nu nog tot het lijstje dat het demissionaire kabinet moet uitvoeren. En dan hebben we nog het complexe verhaal rond de belofte dat de Molukken een zelfstandige staat zouden mogen vormen. Het oorspronkelijke plan was dat Indonesië namelijk een federatie ging vormen, herinnert iemand zich nog in Anak Indië.

‘Anak Indië’ is een kaleidoscoop

De film stipt de onderwerpen even aan, want Anak Indië is een kaleidoscoop van wat de mensen uit Indië naar Nederland meenamen. Uitgebreid -Indisch- eten bijvoorbeeld. Ook hun eigen taal; leuk om een stuk uit het sprookje over Sneeuwwitje in petjo voorgelezen te krijgen. Dat wij het woord piekeren (denken, nadenken) uit het Maleisisch hebben overgenomen, is een leuk weetje. Nooit geweten dat de Nijmeegse vierdaagse tot een fenomeen is uitgegroeid door de teruggekeerde KNIL-militairen. O, ja en de Blue Diamonds natuurlijk die in 1960 een wereldhit scoorde met het nummer ‘Ramona’.

Tussen twee werelden

Tussendoor vertellen o.a. schrijvers Adriaan van Dis en Yvonne Keuls, concertpianiste en componiste Mariëtte Hehakaya over de aanpassingsproblemen van hun ouders en hoe die hun eigen leven hebben beïnvloed. Fotograaf van wereldberoemde popsterren, Claude Vanheye en gelauwerd tekenaar Thé Tjong-King reppen van het  balanceren tussen twee werelden.

Aandacht

In meer dan 2 uur wordt de kijker zo meegenomen in een verhaal dat weliswaar mooi van het een in het andere onderwerp overgaat maar ook veel vergt van de aandacht. Dan weet je wel zeker dat je door Anak Indië de achterstand in kennis over de INDO’s in Nederland hebt ingelopen.  

Meer lezen

Voor wie geïnteresseerd is in de band van Indonesië met ons land maakte Hetty Naaijkens–Retel Helmrich samen met haar broer Leonard meer dan tien jaar geleden een prachtige trilogie: ‘De stand van de Zon- de Maan en de Sterren’ die nog steeds te zien is op NPOPlus. Daar is ook nog de ontroerende Telefilm Pulang te zien over de worsteling van de jongere generatie Molukkers in Nederland. Marlies Mielekamp schreef het boek ‘Kazernekind’, de geschiedenis van Molukse families die in kampen werden ondergebracht. Ze tipte ook 70 jaar Molukkers in Nederland. Voor wie wil weten hoe groot de trauma’s waren die de Indische Nederlanders mee naar Nederland brachten, is ‘Als ik mijn ogen sluit’ onthullend.

Openingsfoto: Wieteke van Dort en Yvonne Keuls bij het standbeeld van ‘De tantes’ in Den Haag. Scène uit Anak Indië.