Laatste kans om Kandinsky te zien!

In 2022 leek het einde van museum Hermitage in Amsterdam nabij. Door de oorlog in de Oekraïne stokte de samenwerking met het zustermuseum in het Russische St. Petersburg. Uit de as herrees echter het H’Artmuseum. Dat nu met een mooie overzichtstentoonstelling van de Duits-Russische kunstenaar Kandinsky hoge ogen gooit. Haast u, spoort Karin de Lange, want hij duurt nog maar tot en met 10 november!

Zestig werken zijn er in het H’artmuseum in Amsterdam te zien van de wereldberoemde kunstenaar Wassily Kandinsky (1866-1944), meestal alleen met zijn achternaam aangeduid, te zien. Ze geven een goed beeld van de verschillende perioden in zijn stijl. De werken zijn ingebed in het verhaal van zijn avontuurlijke leven dat hem naar diverse landen en steden bracht. Sommige schilderijen kende ik al van afbeeldingen. Maar om ze nu in hun echte formaat zien en met de verfstreken erin te zien is toch een aparte belevenis. Al met al hoef je geen kunstkenner te zijn om van deze schilderijen te genieten. Dat is de precies de reden dat Kandinsky al bij zijn leven beroemd was.

Frans kunstbezit

Een groot deel van de te bezichtigen schilderijen zijn afkomstig uit het Centre Pompidou te Parijs. Kandinsky’s weduwe, Nina Kandinsky, heeft in 1976 een aantal werken uit zijn erfenis aan het Centre Pompidou geschonken. Aangevuld door latere schenkingen van erfgenamen. In de bibliotheek van Centre Pompidou bevinden zich ook zijn brieven, foto’s en administratie. Andere schilderijen in de tentoonstelling in H’Art komen onder andere uit München, Moskou, St.Petersburg en New York. ‘Kandinsky’ is de eerste samenwerking van het H’artmuseum met het Centre Pompidou. En die smaakt naar meer.

Reizen en lief hebben

Wassily Kandinsky, geboren in Moskou, besluit op zijn dertigste naar München te gaan. Daar bouwt hij een carrière op met een groep schilders die gezamenlijk tentoonstellingen organiseren. Tijdens een ervan maakt hij kennis met diverse schilders van het impressionisme in Parijs, onder wie Monet. Op de door hem opgerichte school voor de schilderkunst, Phalanx, ook toegankelijk voor vrouwen, leert hij in 1902 de Duitse Gabriele Münter kennen. Na de scheiding van zijn eerste vrouw, Ania Tchimiakina, gaan ze samen op reis door Europa en Noord-Afrika. Zij bezoeken ook Nederland en op Marken maakt hij enkele schilderijen. Eén ervan hangt in de tentoonstelling. Uiteindelijk vestigen ze zich voor langere tijd in Sèvres bij Parijs .

Vlucht voor oorlogen en revolutie

Als Gabriele Münter een huis koopt in het Zuid-Duitse Murnau, vertrekt het stel daar al snel naartoe. Ook daar brengt Kandinsky kunstenaars samen. Hij schrijft er een boek over kunst en brengt met Franz Marc een kunstalmanak uit: Der Blaue Reiter. In 1912 beleeft hij succesvolste jaar met diverse internationale tentoonstellingen. Maar deze succesvolle periode komt abrupt tot een einde door het begin van de Eerste Wereldoorlog. Als Rus is Kandinsky niet langer welkom in Duitsland. Uiteindelijk vestigt hij zich zonder Gabriele Münter in Moskou.

Daar ontmoet hij zijn tweede echtgenote, Nina Andreievskaïa. In de komende jaren ontwikkelt zijn werk zich in een steeds abstractere richting. Als de Russische revolutie in 1917 uitbreekt moet Kandinsky opnieuw zijn land opnieuw ontvluchten. Op uitnodiging van de beroemde architect Walter Gropius gaat hij les geven aan het Bauhaus in Dessau. Maar in 1933 moet hij opnieuw verhuizen, omdat het Bauhaus door de nazi’s wordt gesloten. De laatste elf jaar van zijn leven brengt Kandinsky samen met Nina door in Parijs. Daar sterft hij in 1944.

Kleurrijke Kandinsky

Kandinsky zag overeenkomsten tussen schilderend een kunstwerk ‘componeren’ met het componeren van muziek. Met kleur schept hij gevoelens en beelden. Ik zie in zijn werk gelijkenissen met de Frans-Russische Marc Chagall. Zijn vormen zweven in een ruimte zoals de mythische figuren van Chagall door de lucht zweven. Abstracte schilderijen doen vaak een groot beroep op je eigen voorstellingsvermogen. Maar Kandinsky weet te boeien met aantrekkelijke vormen en kleuren, ook al kan je geen naam geven aan de voorstellingen. Door de veelheid aan kleuren en vormen blijf je kijken. Tegelijkertijd zie ik elementen van El Lissitzky. Die zet net als Kandinsky rechthoeken, lijnen en driehoeken, vaak op een diagonale lijn. Maar het meest verrassend en mooiste vind ik toch de vele kleuren van Kandinsky’s composities.

H’Art toont levendige tentoonstelling

Behalve dat Kandinsky’s werk boeiend is, zijn er in H’Art ook films te zien waarin Kandinsky wordt nagespeeld door een acteur die over zijn leven en ideeën tegen de kijker praat. Verder is er een installatie in een nis waar op de vloer en de muren zijn werken in elkaar overvloeien op muziek. Hier heb ik een aangenaam stiefkwartiertje doorgebracht! En dan zijn er ook nog de nageschilderde muren te zien, zoals Kandinsky ooit deed in één van zijn tentoonstellingsruimten. Een perfecte achtergrond voor een selfie van de fans met werk van Kandinsky!

Meer lezen over kunst

Het najaar is bij uitstek de gelegenheid om naar een mooie tentoonstelling te gaan. Niet alleen Kandinsky in Amsterdam maar ook Joan Miró-Sculptures leent zich in Scheveningen voor een dagje uit, schreef Mirelle Nunes. En het Kunstmuseum in dezelfde gemeente Den Haag wijdt een tentoonstelling aan modeontwerper Dior.

Openingsfoto: Nagemaakte muurschildering Kandinsky. Foto: © H’Artmuseum/Alizé Barthelemy