Het werk van de vele malen onderscheiden Britse kunstenaar Antony Gormley bestaat uit beelden en installaties. Hij wil hiermee de verhouding tussen lichaam en ruimte verkennen. Net als de vaste collectie In museum Voorlinden wordt de bezoeker uitgenodigd om de kunst vooral te érvaren. Toelichting door middel van bijbehorende tekstbordjes lezen mag maar hoeft niet per se. En daarom wordt Karin de Lange zo vrolijk van de tentoonstelling ‘Ground’ die deze zomer zowel buiten als binnen in Wassenaar is te zien.

Echt zomers uitje

Wat boffen we met het weer op deze mooie dag in juni! Voor mij is het de eerste keer dat ik museum Voorlinden bezoek. Ik heb er al veel lovende berichten over gehoord. Vooral ook over het park bij het museum. En nu is het de mooiste tijd van het jaar ervoor. Overal zijn bloeiende bloemen te zien. En wie het park verkent, ontdekt dat je zó de duinen in kan wandelen richting zee. Je hoeft het museum ook niet te bezoeken om erdoor heen te kunnen wandelen, het is vrij toegankelijk. Het is druk op het terras bij de villa uit de jaren dertig naast het museum. Maar wij zijn voor Antony Gormley gekomen.

Gormley laat de wereld krimpen in Lelystad

Ik kende Antony Gormley van een tochtje naar Lelystad. Daar is op de kop van de strekdam bij de haven een enorme, hurkende man te zien is. Dit beeld deed de weidse omgeving krimpen tot een waterplas met zand. De man is opgebouwd van stalen ‘ribben’ als een gigantisch bouwpakket. Het beeld, getiteld Exposure is vanaf grote afstand te zien. Gormley was tot de opbouw van dit beeld geïnspireerd door de lange lijnen in het landschap van de Noordoostpolder, van kanalen en dijken tot de elektriciteitsmasten. Het beeld is een staaltje vakmanschap van ingenieurs. Van dichtbij is het 26 meter hoge bouwwerk niet meer herkenbaar als hurkende man, maar zie je slechts een netwerk van elkaar kruisende staalprofielen en bouten. Het wekte mijn nieuwsgierigheid naar het andere werk van Antony Gormley.

‘Exposure’ van Gormley: levensgrote zittende man bij Lelystad.
Foto: Rob Oo/Flickr.com

Overal kom je Gormley tegen

“Het lichaam is een ‘plaats’ voor ervaring, emotie, herinnering en verbeelding.” Zo ziet de kunstenaar Antony Gormley ons lichaam. Hij gebruikt zijn eigen lichaam als mal voor zijn mensfiguren. Meteen bij binnenkomst in het museumpark in Wassenaar zie je een rij beelden van mensen in diverse houdingen. Zittend, staand, bukkend, met hangend hoofd en met hoofd rechtop. Waar je ook wandelt in het park over al zie je de beelden van Gormley. Groepjes beelden boven op elkaar, een enkele liggend in het gras. Twee bij elkaar. Alles bij elkaar vormen zij het werk ‘Critical Mass II’. Ook de mal voor de Hurkende Man in Lelystad is van zijn eigen lichaam gemaakt. Hij bracht een benauwende anderhalf uur hurkend door voor de mal af was. In het museum zelf zien we heel ander werk van hem.

Spel met de ruimte

Binnen vult Gormley één zaal met zwarte hoepels in verschillende grootte, ‘Clearing VIII’. Je kunt om de hoepels heen, maar niemand kan de verleiding weerstaan om door de verschillende hoepels heen, bukkend en zelfs kruipend naar de volgende zaal te komen. Een andere zaal laat je in het pikkedonker binnenkomen en zie je allerlei formaten kubussen van lichtgevend materiaal, ‘Breathing Room III’. Ook hier laat Gormley je spelen met de ruimte als je via de kubussen naar de uitgang van de zaal je weg zoekt. Een derde zaal is niet toegankelijk doordat de vloer gevuld is met duizenden kleine terracotta kleifiguurtjes op enkelhoogte, ‘Amazonian Field‘. Ze kijken je aan met holtes op de plek van de ogen. Verder kun je ervaren hoe het is in een verduisterde smalle gang te lopen tot het tastbare einde om je daarna om te draaien om terug te lopen naar het licht. Dit spelen met ruimte en licht heeft ons gezelschap inmiddels behoorlijk vrolijk gemaakt!

Via de kubussen van Gormley je weg zoeken in museum Voorlinden.

Tijd en verhoudingen ontregeld

Er zijn nog meer zalen met werkvan Gormley maar de vaste collectie van Museum Voorlinden is ook alleszins de moeite waard. De kunst laat er zich goed ervaren zonder dat lappen tekst nodig zijn om de bedoeling uit te leggen. Ze zijn er wel, voor wie zich meer wil verdiepen in de achterliggende ideeën. Ik vond het een belevenis om door een roestvrij stalen doolhof van Richard Serra, ‘Open Ended’ te lopen, die één zaal omtoverde tot een smaller en wijder wordend ravijn dat je gevoel van tijd en richting ontregelt. Van de plaatjes kende ik al het beeld van Ron Mueck, ‘Couple under an Umbrella’ van een ouder echtpaar onder de parasol. Dit beeld deed me op volwassen leeftijd krimpen tot kindhoogte tegenover volwassenen. Een niet te versmaden zeldzaam gevoel.

Uitleg over de tentoonstelling van Gormley in museum Voorlinden.

Vergeet de ernst

Vroeger was moderne kunst een ernstige zaak waar kenners en werelden vol ideeën zich achter verborgen. Wat dat betreft is de moderne kunst in dit museum toegankelijk en een vrolijke belevenis. De diepgang kun je zoeken in de verklaring van je eigen ervaring van het kunstwerk. Als je erover na wil denken, kun je filosofische en psychologische bespiegelingen daarop loslaten. Antony Gormley nodigt je volgens de tekst in het museumgidsje uit om de werken eerst te ervaren en er daarna over te lezen. Gewoon blij naar huis gaan zoals wij uiteindelijk doen, mag dus ook!

Meer lezen over kunst

Geïnteresseerd in onze bijzondere kunstverhalen? Mirelle Nunes schreef over de tentoonstelling Living the landscape die nu in museum Belvédère wordt gehouden in Heerenveen. Vorig jaar schreef ze over ArtZuid maar ook Brigitte Leferink in ‘Een keer kijken is niet genoeg.‘ dat volgend jaar weer wordt gehouden. Karin de Lange bezocht tussen 2 lockdowns de beeldentuin van Kröller-Muller. Maar ook een bezoek aan Helmond waar ze veel ruimte hebben gegeven aan kunst op straat. Of ontdek poëzie in de Nederlandse steden. Wiette van Klingeren bezocht Museum Voorlinden toen het net was geopend.

Openingsfoto: een van de vele beelden van Antony Gormley in museum Voorlinden in Wassenaar.