Elke week geven we op Meerdanvijftig.nl een tip om naar te kijken. Nu het zo’n driekwart eeuw geleden is dat Nederlands-Indië overging in Indonesië, lijkt de tijd rijp in boeken en documentaires terug te kijken op de roerige geschiedenis. Zoals Indië Verloren een documentaire die omroep Zwart deze weken op NPO2 (20.30 u.) uitzendt.
Indië Verloren
Bij de televisietips zie ik de uitzending aangekondigd van de documentaire ‘Indië Verloren’ in twee delen bij omroep Zwart (morgen 8 augustus volgt het tweede deel, ze zijn terug te zien via NPOStart). Over de film van In-Soo Radstake had ik al gelezen in het artikel dat Karin de Lange voor onze website schreef. Bovendien gaat de geschiedenis daarin zo’n beetje verder op het boek dat ik zojuist heb uitgelezen: Engel en Kinnari van Dido Michielsen. Dat speelt begin 20ste eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog.
Lezen over het droeve lot van Indische vrouwen
Ook dat is weer een vervolg. Maar dan op de veelbesproken roman Lichter dan ik, waarin ik voor het eerst las over het bestaan van ‘njai’s, de Indische vrouwen waarmee Nederlandse mannen samenleefden zonder ze te trouwen. Daarin ontsnapte de jonge 19de eeuwse Piranti aan de strenge regels in de kraton van Djokja. Ze kiest voor het leven met een Nederlander die bij haar 2 kinderen verwekt maar haar zonder enige scrupules achterlaat als hij terugkeert naar Nederland. In het vervolg Engel en Kinnari knaagt het aan de in welvaart opgegroeide Louisa dat ze niet weet wie haar moeder is. En de Nederlandse oom Arnold en zijn half Indische vrouw, tante Lotte willen het haar niet vertellen. Pas na de dood van haar tante schept een foto duidelijkheid.
Beide boeken schetsen indringend het leven van vrouwen in het koloniale Nederlands-Indië, waar de kleur van je huid bepaalt tot welke rangen en standen je hoort. Met natuurlijk de witte Nederlanders aan de top van de pyramide in de onmetelijk grote archipel, die voor Nederland eeuwenlang een bron van rijkdom is geweest.
Oorlogsmisdaden in Nederlands Indië
De manier waarop vanuit ons land naar Nederlands-Indië werd gekeken, zorgde ook voor de halsstarrigheid waarmee Nederland tegen de internationale druk van de nog jonge Verenigde Naties bleef weigeren de onafhankelijkheid van Indonesië te erkennen. En tot twee keer aan toe militairen stuurden om het bestuur terug te veroveren. Het is nog niet zo heel lang geleden dat eindelijk erkend is dat daarbij gruwelijke oorlogsmisdaden zijn begaan.
Wat weten die inlanders van besturen?
In-Soo Radstake heeft als rode draad voor zijn documentaire gekozen in beeld te brengen hoe Nederland met man en macht probeerde de publieke opinie te beïnvloeden ten gunste van de eigen heerschappij. En daarbij schroomde onze bestuurders niet te beweren dat Indonesië met alle groeperingen zonder Nederlands bestuur tot chaos zou komen te vervallen. Want tja, die inlanders wat weten zij daar nu van? Het idee, dat er ook twéé wetboeken werden gehanteerd met regels voor de verschillende bevolkingsgroepen…
Nederlanders waren uitzonderlijk goed in koloniseren…
Zoals historicus Paul Doolan verbonden aan de universiteit van Amsterdam het in ‘Indië Verloren’ genadeloos analyseert: “Het enige bijzondere aan de Nederlanders is dat zij zichzelf bijzonder vonden. Alle andere landen ware kolonisator uit egoïstische motieven maar de Nederlanders hebben zichzelf overtuigd dat ze uitzonderlijk goed waren in koloniseren.”
Kijken naar ‘Indië Verloren‘
Nederlanders hebben nogal eens de neiging tot betweterigheid. Maar om écht beter weten wat er in de jaren ’45-’49 is gebeurd, is kijken naar Indië Verloren noodzakelijk. Ook te zien via NPOStart en NPOPlus.
Meer lezen
Dat er genoeg belangstelling is voor het Indische verleden, blijkt wel uit een andere documentaire die we in juni beschreven. Anak Indië haalde vorige week de 40.000 bezoekers. Ongekend voor een dergelijke film. Marlies Mielekamp schreef niet alleen een boek maar ook een ‘Kijk eens’ over het lot van Molukse families die na de onafhankelijkheid van Indonesië noodgedwongen naar Nederland kwamen. Stella Ruisch was onder de indruk van ‘Als ik mijn ogen sluit’, een documentaire die op het nippertje de getuigenissen van bejaarde vrouwen optekent over het leven in de Jappenkampen tijdens de WOII.
Openingsfoto: Beeld uit de documentaire ‘Indië Verloren’. Een zorgvuldige geregisseerde landing van Nederlandse militairen tijdens de ‘politionele acties’ moest herinneringen oproepen aan D-Day in de Tweede Wereldoorlog.
