De Engelsen die voor vertrek uit de EU hebben gestemd, zijn te veel in het verleden blijven steken. Zo luidt een van de vele commentaren naar aanleiding van de Brexit.  Daar hebben we wel enigszins begrip voor na een bezoek aan het Verenigd Koninkrijk. Want een bezoek aan het meer dan 5000 jaar oude Stonehenge is zonder meer indrukwekkend.


Mevrouw Shelley heeft net zoveel in de melk te brokkelen in haar huwelijk als ik. Zo stel ik me dat voor als we haar man Pat ontmoeten op het parkeerterrein in Salisbury. “Smeer je nu in, tegen de zon, lieverd”, hoor ik haar tevergeefs vragen als ik het rode hoofd van onze gids naar Stonehenge zie.

Zonnewende biedt geen magie

Gelukkig weet ik zeker dat Pat afgelopen week geen extra kleur heeft opgedaan bij het zonnewendefestival op 20 juni rond het prehistorisch monument. Al was het alleen maar, omdat door de eeuwen heen die wende niet meer precies samenvalt met de stand van de stenen. Maar vooral omdat hij niets op heeft met die duizenden mensen die picknickend en afvalstrooiend afbreuk doen aan de magische plek waar hij zijn leven aan heeft gewijd.

Stonehenge ligt op het krijtplateau Salisbury Plain in de buurt van Salisbury, de hoofdstad van Wiltshire in het zuidwesten van Engeland. Met de trein is het tussen de anderhalf en twee uur rijden vanaf Waterloo in Londen. Overigens is Salisbury ook een bezoek meer dan waard.

In zijn vorig leven was Pat strategisch manager, iemand die bedrijven reorganiseert. Maar na zijn burnout heeft hij zich ontpopt tot expert op het gebied van Stonehengerondleidingen. Zeg maar gerust dé expert, kunnen we uit zijn bescheiden commentaar opmaken. “Have you seen the BBC-program?” vraagt hij ons, om met typische Engelse humor te vervolgen:”Als je heel snel kan lezen, dan kan je in kleine lettertjes mijn naam ontwaren bij de aftiteling.”

Opgravingen gaan door

Dat rode hoofd van de zon heeft Pat vast opgelopen bij alle opgravingen die nu nog steeds worden gedaan. Want als je Pat zo hoort, dan is hij overal bij aanwezig. In ieder geval weet hij zijn gehoor moeiteloos mee te nemen naar ruim 3000 voor Christus toen Stonehenge werd opgetrokken. Hoe, weet nog steeds niemand. Overeind getrokken met primitieve hulpmiddelen? Of ingegraven om ze omhoog te zetten en daarna weer uitgegraven? Een aantal in de binnenring is gemaakt van zogenaamd bluestone, van origine blauwzwart steen dat alleen voorkomt in Wales, bijna 200 kilometer verderop. En waar diende de cirkel van die  stenen waarvan de lateien met primitieve pinnen in gaten in de staande stenen steken? Dat er mensen zijn geofferd op de zogenaamde slachtsteen, geloofd inmiddels geen enkele historicus meer.

Stonehenge draait om cirkels

Voor een beter begrip neemt Pat ons eerst mee naar een andere kring, Woodhenge. Ook een cirkel maar dan van houten palen. “En wat doe je met houten palen die een monument vormen? Juist die giet je in beton!” sneert de gids naar de Engelse overheid die dit in de jaren zestig heeft gedaan. Toch kan hij aan de hand van deze plek laten zien dat Stonehenge gelegen is een heel groot gebied waar door mensenhand meerdere kilometers-grote cirkels zijn gevormd  door dijken, grachtjes en weer dijken.  In een van die cirkels hoger aan de rivier de Avon gelegen zijn resten van menselijk leven gevonden, elders niet.
Zodat Pat met vooraanstaande archeologen de theorie aanhangt dat van heinde en verre hier mensen naartoe kwamen om vooraanstaande stamhoofden, familieleden ten grave te dragen en wellicht voor nog andere groepsrituelen. De doden lieten ze misschien wel een stukje de rivier afzakken om in een vorig jaar gevonden cirkel aan de Avon een rouwstoet te vormen. Rond Stonehenge zijn ook kunstmatige grafheuvels van wit kalk- en vuursteen gevormd, die rondom de stenen cirkels een indrukwekkend gezicht moeten hebben geboden.

Hier hebben ze ooit gelopen

Gelukkig laat Pat aan de hand van tekeningen zien, wat we ons in het landschap moeten voorstellen,  want inmiddels lopen we door kuithoog gras, waar we met veel moeite nog een verhoging (dijkje) kunnen ontwaren. Plechtig laat hij ons aan de voet van de heuvel stoppen. Op een plek waar ooit een brede allee moet zijn geweest. “Vanaf de cirkel bij de rivier tot aan hier, kun je Stonehenge niet zien liggen”, legt hij uit. “En bedenk nu dat ónze voorouders”, wijst hij ons internationale gezelschap nadrukkelijk, “hier hebben gelopen. Go ahead”.  Stilzwijgend ploegen we deze junidag door het gras de heuvel op. Totdat we de majestueuze kring stenen langzaam in zicht krijgen.

Op netvlies gegrift

Wow! In de late avondzon torenen de stenen als reuzen boven ons uit.  De kring is op zich niet zo groot maar de magie is onmiskenbaar. De laatste stralen werpen een prachtig licht in de cirkel die ook zonder zomer- of winterwende op ons netvlies staat gegrift. Wel jammer, dat we onmiddellijk teruggebracht worden in de moderne tijd. Aan de andere kant van Stonehenge raast het verkeer op de onbegrijpelijk dichtbij gelegen A303 voorbij.
Op de terugweg kondigt Pat aan, dat dit misschien zijn laatste rondleidingsjaar wordt. Wij geloven er niets van. Zijn hoofd wordt niet eens een tintje roder.