Otto. B. de Kat (1907-1995), meester in het schilderen van het intieme, huiselijke, past prima bij het kleine Amstelveens museum JAN. Tot en met 6 april is er een tentoonstelling te zien van Otto en zijn tijdgenoten, Jeanne Bieruma Oosting, Wim Oepts, Kees Verwey e.a. Kunsthistorica Mirelle Nunes laat ons kennismaken met de schilder die vrijwel zijn hele leven lang bleef twijfelen tussen schilderstijlen.

Tussen traditie en eigen kunststijl

Otto Boudewijn (afgekort: B.) de Kat is een naam die in de Nederlandse kunstwereld wordt geassocieerd met rust, balans en een meesterlijke beheersing van kleur en vorm. Zijn werken, vaak gekarakteriseerd door ingetogen schoonheid en intieme sfeer, nodigen ons uit stil te staan bij het alledaagse en het buitengewone daarin te ontdekken. De schilder, niet te verwarren met zijn verre familielid Jan Geurt Gaarlandt (1946), die onder het pseudoniem Otto de Kat boeken schrijft, wist met penseel en paletmes een brug te slaan tussen traditie en vervolmaking van zijn eigen kunststijl.

Op 2 februari houd ik in Zeist een kunstlezing waarin ik mijn gehoor graag laat kennismaken met een man die uiteindelijk een tijdloos en uniek oeuvre achterliet.

Inspiratie van heersende stijlen

Tijdens zijn leven onderzoekt Otto B. de Kat de verschillende nieuwe artistieke stromingen van zijn tijd: het pointillisme, het kubisme, het expressionisme en de abstractie. Door zijn reizen naar het buitenland en zijn blik naar buiten herkennen we Henri Matisse en Paul Cézanne in zijn schilderijen, maar ook die van Piet Mondriaan.

Hommage aan Mondriaan uit 1993, Otto B. de Kat, olieverf op doek, Singer Laren.
Composition no. XI (authentiek), 1913, Piet Mondriaan. Olieverf op doek, Kröller-Müller Museum

Wie was de kunstschilder Otto B. de Kat?

De Kat doet er heel lang over om zijn eigen handschrift te ontdekken en consequent toe te passen, hij blijft experimenteren. Een grote twijfelaar, onzeker, wikkend en wegend. Het werk uit 1929, zijn vroege periode schetst in vergelijking met een laat werk uit 1992 een totaal andere wereld. 

Bezieling

‘Stilleven met koffiepot en Spaanse schotel’ schildert Otto B. de Kat in 1982. Het is een schilderij vol kwetsbaarheid. Alle objecten zijn zo gecomponeerd dat ze tot leven komen, een ziel krijgen. Het worden personages in een setting. Het is een werk met fauvistische elementen à la Henri Matisse; ongemengde kleuren en ‘wild’ op het doek gezet. Le déjeuner à Uccle (1938) van De Kat lijkt op La Table (1925) van Pierre Bonnard. Een min of meer klassiek stilleven wisselt hij af met impressionistische landschappen, of juist weer expressionistische en allerlei soorten stadsgezichten.

Stilleven met koffiepot en Spaanse schotel, 1982, olieverf op doek, particuliere collectie
Le déjeuner à Uccle, 1938, olieverf, part. collectie.
La table, Pierre Bonnard, 1925, olieverf, Tate, Londen.

Verstilling

Sfeer en fraaie kleurvlakken; De Kat legt de verstilling in landschappen, portretten en stillevens kundig vast; altijd op de grens van werkelijkheid en abstractie. In museum JAN zijn alle perioden uit zijn oeuvre vertegenwoordigd, zodat er een mooi overzicht ontstaat.

Groot interieur met gele stoel (Auvergne), 1971, olieverf op doek, Museum Henriette Polak, Zutphen.

Naoorlogse figuratieven

Terwijl de Nederlandse avant-gardisten (denk aan: CoBrA) na de Tweede Wereldoorlog onconventioneel en informeel schilderen, zien we in het werk van De Kat en zijn tijdgenoten juist het tegenovergestelde. Zij schilderen alledaagse, intieme en dagelijkse taferelen; onderwerpen die dichtbij huis liggen. De voorbeelden van Otto B. de Kat zijn Franse kunstenaars als Pierre Bonnard, Édouard Vuillard (bij interieurs) of Albert Marquet (bij landschappen), die hem beïnvloeden.

Klassiek modern

Het open venster (La Grand Pressigny), 1982, olieverf, Van der Pant Fine Art, Haarlem.

Vanaf de jaren zestig wordt het werk van De Kat trefzekerder. Pas aan het eind van zijn carrière ontwikkelt De Kat een eigen schilderstijl. En dat wordt tijd. ‘Typisch een De Kat’ ontstaat in deze periode. Zijn stijl wordt ‘klassiek modern’ genoemd. Op 71-jarige leeftijd schildert hij bij zijn tweede huis in Frankrijk Het open venster.

Geschilderd met een droge kwast, onverdunde verf, opgebouwd uit kleurvlakken, het gaat alleen nog om de compositie en kleurgebruik. De intimiteit van het alledaagse in zijn geheel wordt hier uitgedrukt. Dit zou hij voorheen nooit hebben gedaan. Hij is en blijft een twijfelaar. Zijn hele leven lang.

Otto B. de Kat nodigt je uit te ontsnappen aan de hectiek

De Kat overleed in 1995 op 88-jarige leeftijd. Hij laat een oeuvre na van verhalende landschappen, stille interieurs en ingetogen kleuren, alsof de beschouwer wordt uitgenodigd even te ontsnappen aan de hectiek van de tegenwoordige tijd.

Kunstlezing

De kunstlezing ‘De stilte van Otto B. de Kat’ wordt door Mirelle Nunes gehouden op zondag 2 februari 2025 van 10.00-11.00 u (inloop vanaf 9.30 u) in Museum JAN, Dorpsstraat 50 in Amstelveen. Ze zal dan dieper ingaan op de werken van Otto B. de Kat in relatie tot die van zijn tijdgenoten. Laat u inspireren door de verstilde sfeer en zijn verfijnde kleurgebruik! Inschrijving & info: tickets

Meer lezen

Mirelle Nunes schreef ook over Marianne von Werefkin, waaraan De Fundatie in Zwolle tot en met 16 maart een overzichtstentoonstelling tot wijdt.Mirelle Nunes schreef eerder over de tentoonstelling van Dior in het Kunstmuseum Den Haag (nog te zien tot en met 2 maart). In dat zelfde museum is nog tot april de tentoonstelling ‘Grand dessert’ te zien.

Openingsfoto: ‘Stilleven met roze schenkkan’ uit 1992 van Otto B. de Kat. Van der Pant Fine Art, Haarlem.