Tot en met zondag staat Eindhoven nog in het teken van de Designweek. Op sociale media worden wat kanttekeningen bij de kwaliteit geplaatst. Misschien nieuwe inspiratie putten uit Bauhaus, de grote architectuur- en ontwerpbeweging van de afgelopen eeuw? Karin de Lange ging de designers deze zomer voor en zocht de geboorteplaats van Bauhaus in het Duitse Dessau op.
Bauhaus nog steeds voor maken en bouwen
Bauhaus op voormalige hogeschool én vestigingen van doe-het-zelf-keten.
Even denken we dat we er al zijn. Langs de kant van de weg staat groot Bauhaus op een modern gebouw. Het blijkt echter om de Duitse versie van Praxis te gaan. Overigens niet toevallig dat een klus- en bouwmarkt ook de naam heeft van de stroming die wereldwijd grote veranderingen in architectuur en kunst teweegbracht. Naast moderne architectuur gaat het bij Bauhaus ook om maken naast bouwen: meubels, lampen, gereedschap, stoffen, keukenspullen, etcetera.
Hogeschool trok studenten uit 29 landen
Bauhausoprichter Walter Gropius was architect en directeur. In Dessau ontwierp hij in 1927 zelf zijn hogeschool en vernieuwde de opleiding. Ontwerp, kunst en handvaardigheid gingen samen en omvatten technieken als smeden, weven, timmeren en pottenbakken. De principes van Bauhaus vonden hun weg in heel Europa, omdat de hogeschool werkte als een magneet en studenten uit 29 landen aantrok. Maar het meest in het oog springend zijn de vernieuwingen van Bauhaus in de architectuur. Na bijna 100 jaar zijn de invloeden nog steeds zichtbaar.
Overnachten in Bauhaus
Functionele hotelkamer in Bauhaus-stijl
Tegenwoordig kun je in de hogeschool van Gropius slapen. De studenten waren intern en het studentenhuis is nu hotel. Die kans om in het hart van Bauhaus te slapen, laten we ons niet ontgaan. Dat de hotelkamer geen wc of douche heeft, nemen we voor lief. Bij renovatie is de douche op de gang prachtig in Bauhausstijl vormgegeven. Niets steekt uit. Er zijn vierkante nissen bij voor bril en toiletspullen en voor de shampoo en zeep. Je staat voor droge voeten op een rooster bij het aankleden. Ik heb nog nooit zo’n handige en mooie douche gezien. Na onze overnachting besluiten we tot een Bauhaus-dag met drie rondleidingen. ’s Morgens het Bauhausgebouw, daarna de Meisterhäuser en aan het eind van de dag de wijk Dessau-Törten.
Wereldschokkend anders dan Jugendstil
In één handbeweging 8 ramen tegelijk openen.
Steevast worden de ontwerpen van Bauhaus jonger geschat, namelijk uit de jaren ’50. Niet zo gek, omdat de meeste navolging na de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. De moderne details waren in de jaren ’20 wereldschokkend anders dan de gebouwen en voorwerpen in Jugendstil uit dezelfde tijd. Alles is functioneel, eenvoudig en daardoor mooi. Vooral het vernuft, waarmee alles bedacht en vorm gegeven is; lampen, stoelen tot deurknoppen aan toe maakt indruk op me. In één handbeweging kunnen -zonder elektriciteit- 8 ramen tegelijkertijd worden geopend. De gids spreekt in rap Duits maar wat blijft hangen is dat het gebouw in Nazi-tijd een opleiding tot Arische moeder huisvestte. Wat een tegenstelling met alle moderne ontwerpen!
Villa’s met gouden deursponning!
Hier woonden Bauhaus’ Walter Gropius en kunstenaars Kandinsky en Klee.
Vijf minuten wandelen van de hogeschool staan de ‘Meisterhäuser’ van de staf van het Bauhaus. Hier woonden naast Walter Gropius onder andere de kunstenaars Kandinsky en Klee. Zij waren hoofddocenten. In Nederland zien wij de architectuur van deze villa’s bijvoorbeeld terug in het Utrechtse Rietveld-Schröderhuis. Hier reed Walter Gropius rond in zijn eveneens zelf ontworpen auto. De Adler-Juncker was zo groot als een tractor en trok veel bekijks. De twee-onder-één-kap-villa die door Klee en Kandinsky werd bewoond heeft aan Kandinsky’s kant deuren in gouden (!) sponningen. Toen daar kritiek op kwam, antwoordde de schilder, dat het hem deed denken aan de iconen van zijn Russische vaderland die immers ook een gouden achtergrond hebben… In één van de huizen zien we een promotiefilmpje over het moderne huishouden in de villa van Gropius. Met doorgeefluik van keuken naar eetkamer, de boiler, het thee-ei, de slaapbank en een lamp met zwenkbare arm. Allemaal vindingen van het Bauhaus die nu doodgewoon zijn.
Bouwen met betonplaten in Dessau-Törten
Eerste betonbouw in Dessau-Törten.
Tenslotte vertrekken we met de Bauhausbus naar het betonnen wijkje Törten. 314 eengezinshuizen in 1927 gebouwd. Goedkoop en gesubsidieerd, zodat ze bereikbaar waren voor de arbeiders met een middenklasse-inkomen. Dit was de eerste poging tot industrieel bouwen met betonplaten die met een kraan op hun plaats werden gezet. De huizen waren klein, 57 tot 75 vierkante meter, maar hadden een tuin van 350 tot 400 vierkante meter! Bedoeld om kippen te houden en een moestuin te maken voor het levensonderhoud. Vanwege de moestuin werd de wc niet met water doorgespoeld maar kwam alles in een bak onderaan de buitenmuur terecht, zodat de poep als mest gebruikt kon worden.
In winter nooit warmer dan 15 graden
We bezoeken een woning die door één en dezelfde bewoner bewoond is geweest en nog in originele staat is. In de keuken is een ingebouwde kolenkachel onder een lavet. Deze kolenkachel verwarmde het hele huis via hete luchtbuizen en roosters en leverde gelijk warm water. Niet dat dit goed werkte. De gids vertelt dat de woning in de winter maar tot 15 graden verwarmd kon worden!
Hier staat de eerste galerijflat
In Törten staat ook de eerste galerijflat, zo een waarin ik in de jaren ’60, liefst 40 jaar later, ben opgegroeid. Ik bekijk het vertrouwde kolenhok, de box beneden onder de flat. De balkons in deze huurhuizen zijn wegbezuinigd. Het heersende socialisme is terug te vinden in de gemeenschappelijke tuin waar droogrekken staan naast een kinderspeelplaats. De jaren ’20 verraden zich in het bleekveldje, waarop de witte lakens konden worden gedroogd.
Mijn huis staaltje van menselijk vernuft
Eenmaal weer terug in Nederland bekijk ik mijn huis door Bauhausogen. De douche, centrale verwarming; ik vind ze plotseling heel speciaal en staaltjes van menselijk vernuft!
Recente reacties