Berlin, Alexanderplatz heet de film van Burhan Qurbani die vandaag in de bioscoop in première gaat. Voor leeftijdgenoten staat de titel gelijk aan de succesvolle televisieserie van Rainer Werner Fassbinder die door de VPRO in 1980 werd uitgezonden. De beroemde Duitse regisseur baseerde zijn verfilming op het even beroemde boek van Alfred Döblin, dat in 1929 uitkwam en zich afspeelt in het Berlijn in de crisisjaren. Burhan Qurbani trekt dus grote schoenen aan. En dat maakt nieuwsgierig naar deze remake die de Duits-Afghaanse regisseur in de huidige tijd laat afspelen.
Boek tot op de letter gevolgd
Franz Biberkopf uit de televisieserie staat nog op mijn netvlies gebrand. Ook nu wordt Burhan Qurbani’s hoofdrolspeler Franz genoemd, ook al spoelt deze bootvluchteling aan in Berlijn als Francis. Maar lukt het de regisseur dezelfde typisch sfeer op te roepen van het Berlijn tussen twee wereldoorlogen? Er blijken verrassend veel overeenkomsten met de huidige tijd. Gaat Franz Biberkopf ten onder in de onderwereld in de jaren dertig, ook nu nog tieren roofovervallen, handel in verdovende middelen en prostitutie welig in de Duitse hoofdstad. En zo wordt het boek, weliswaar anno 2020, bijna tot op de letter gevolgd.
Franz is nu Francis, bootvluchteling
In het boek komt Franz Biberkopf uit de gevangenis met het vaste voornemen nooit meer de wet te overtreden. In de openingsscène van Berlin, Alexanderplatz duikt Francis uit zee op als bootvluchteling. Tijdens de tocht verdrinkt hij bijna. Eenmaal veilig op het strand beland, zweert hij voortaan als een goed mens door het leven te gaan. Onnodig op te merken dat dit hopeloos zal mislukken. Net als bij schrijver Alfred Döblin laat Burhan Qurbani Francis in handen vallen van een gestoorde en geharde, criminele zetbaas. Maar de film is ook goed te bekijken zonder kennis van boek of televisieserie.
Drugsdealer wordt vriend
Het lot van Francis (gespeeld door de gelauwerde Portugees-Guinese acteur Welket Bungué) als illegaal is te worden uitgebuit. Hij komt terecht in het zwarte circuit van onder andere seizoensarbeiders, bouwvakkers en mijnwerkers. Als hij ingrijpt bij een bedrijfsongeval en het slachtoffer naar het ziekenhuis laat brengen, komt hem dat te staan op ontslag. Hij zwerft rond zonder geld en onderdak. Wanhopig belt hij naar de crimineel die hij eerst afwees. Deze Reinhold (een weergaloze rol van Albrecht Schuch als seksueel gefrustreerde drugsdealer) redt hem en wordt zijn vriend.
Ondergang
Op dat moment van Berlin, Alexanderplatz springen bij mij als kijker alle seinen op rood. Het liefst zou ik Francis/franz willen toeschreeuwen: “Doe het niet, vertrouw hem niet!” Maar helaas, Francis/Franz raakt verstrikt in het web, dat voor hem wordt gesponnen door de man die hij als vriend ziet. Zijn geloof in goedheid en menselijkheid leidt onvermijdelijk tot de ondergang, als hij zich probeert te verzetten. Toch heeft Berlijn Francis niet alleen maar slechtheid te bieden. Hij vindt zelfs liefde en zorg bij een prostituee, Mieze (gespeeld door Jella Haase). Ook de bordeelhoudster steekt hem een helpende hand toe. Maar die liefdevolle relatie maakt hem juist kwetsbaar. Eenmaal beland in de criminaliteit, lijkt er geen uitweg voor Francis/Franz.
Geweld en seks
Berlin, Alexanderplatz blijft tot het einde mijn aandacht vasthouden. Ondanks het geweld en de seks die erin voorkomt. Over het algemeen mijd ik films over oorlog en geweld. Films van Quentin Tarantino zijn aan mij niet besteed. Zodra ik op televisie het hoofd van Peter R. de Vries zie, zapp ik naar de volgende zender. Maar Burhan Qurbani spaart mijn tere kijkersziel. Ik zie de gevolgen van het geweld maar de gewelddadigheid blijft zo goed als uit beeld. Bij één scène wordt de moord gefilmd maar op afstand. En gelukkig snapt Qurbani ook het verschil tussen seks en porno.
Verrassend einde
Ik kan niet te veel zeggen over het einde zonder de verrassing bloot te geven. Maar mochten mensen vanwege de uitzichtloosheid en hopeloosheid van het onderwerp dreigen af te zien van Berlin, Alexanderplatz, wil ik dat graag voorkomen. Want aan het eind van de tunnel die deze spannende film schetst, gloort er toch hoop voor bootvluchteling Francis.
Op Meerdanvijftig.nl verschijnen regelmatig artikelen over film en televisie. Zo tipte Wiette van Klingeren nieuwe series als afleiding voor het coronavirus. En volgde Karin de Lange de laatste premières in de bioscoop zoals Madre en Proxima. Meer lezen over film? Klik dan hier.
Recente reacties