Onder bekoring van het kerkhof

Instagramaccount toont schoonheid laatste rustplaats

Brigitte Leferink heeft een fascinatie voor het kerkhof. Begraafplaatsen zijn vaak groene oases waar een serene rust heerst. Plekken voor bezinning. Ze maakt er foto’s die ze plaatst op Instagram onder het account Et les oiseaux­­ chantaient (en de vogels zongen).

Vergankelijkheid van het leven

Ik ben dol op oude begraafplaatsen. Het mooist vind ik een echt kérkhof met (liefst verweerde) graven en de oudste delen van moderne begraafplaatsen. Onleesbare opschriften, bemoste stenen, scheef gevallen kruizen… voor mij symboliseren ze de vergankelijkheid van het leven. Hoewel de grafmonumenten onder meer zijn opgericht om iemand te gedenken, laten de oude begraafplaatsen zien dat ook daaraan een einde komt. Een mooi voorbeeld hiervan is de kleine begraafplaats in het centrum van het Engelse Guildford, in de buurt van Londen. Het onkruid groeit er welig. Dichter bij mijn huis, op oude begraafplaats Reijerskoop in Boskoop zie je hetzelfde gebeuren. De natuur mag er zijn gang gaan.

Op het kerkhof bij de Andreaskerk in Westeremden lijken de graven willekeurig in het gras geplaatst. In Doorn, op de Algemene Begraafplaats staan en liggen ze strak in het gelid. Het is er rustig, je komt er slechts een enkele bezoeker tegen die je vriendelijk toeknikt. Foto’s maken moet discreet gebeuren. Ik wil mensen niet storen en ze niet het idee geven dat ik er alleen kom om te fotograferen. Bekijk de opschriften en vraag me af hoe het leven van de overledenen is geweest. Soms leefden ze heel lang, was het gelukkig? Soms was het heel kort.

Praalgraven en grafmonumenten

Begraafplaats St. Barbara in Den Haag ziet er totaal anders uit dan de hiervoor beschreven laatste rustplaatsen. Hier zie je grote grafmonumenten, praalgraven, rechte laantjes met dicht opeen geplaatste graven. Stenen duiven, engelen en daartussen op lege plekken een houten paaltje in het zand geslagen met bovenaan in zwarte letters op een wit bordje: ‘Gereserveerd’. Het lijkt erop dat je hier je plekje kunt uitzoeken. Een mooi idee: dat je kunt kiezen waar je later komt te liggen. In de schaduw van een boom, naast vrienden of weggestopt in een hoekje. Net wat je wil. Mijn gedachten slaan bij het zien van zo’n bordje op hol. Hoe zou dat gaan? Wanneer bedenk je dat je een plek gaat reserveren? Als je nog jong en sterk bent en houdt van vooruitdenken? Als je ziek bent en je einde voelt naderen? Of als je op de begraafplaats bent om een naaste naar zijn laatste plek te brengen?

Naamloos graf

Lijkt St. Barbara zo sympathiek als kerkhof, omdat je er alvast een plekje kunt reserveren, als je niet betaalt, kennen ze geen pardon. Dan krijgt het graf een wit plaatje op een zwarte ondergrond: ‘Dit gedenkteken zal eind van dit jaar worden verwijderd in verband met onderhoudsschuld’. Stel je voor dat je je dierbare komt bezoeken en je ziet dat plaatje. Je zou door de grond zakken van schaamte en alleen daarom al niet contact op durven nemen om alsnog te betalen. Tenminste, dat denk ik als ik er langs loop. Waarschijnlijker is dat het graf vergeten is. Dat er geen nabestaanden meer zijn die kunnen betalen. Dat de automatische afschrijving niet meer kan, omdat de bankrekening opgeheven is. Ik prakkezeer wat af als ik onder de roze bloesem doorloop. Het gedenkteken zal worden verwijderd. Maar wat gebeurt er met hetgeen onder de grond ligt? Wordt het een naamloos graf?

Wie zijn grafmonument terug wil….

Heel droevig word ik van tekenen die wijzen op het ruimen van een graf. In Nederland is het gebruikelijk dat je grafrechten voor een bepaalde periode koopt. Je kunt eventueel kiezen voor verlenging maar op een gegeven moment is het gedaan. In mijn eigen woonplaats word je hier op attent gemaakt door een bordje op het kerkhof, waarop een getypt vel achter plastic is geplakt. Bovenaan staat in vette letters ‘Let op’. Gevolgd door zeven uitroeptekens. Je mocht het eens over het hoofd zien. Er staat ‘De graven waar de grafrechten verlopen van zijn, zal de beplanting en de grafmonumenten worden verwijderd’. Een kille aankondiging, mét taalfouten. Wie de grafmonumenten terug wil, kan contact opnemen met de beheerder. Zou iemand dat doen? De steen ophalen? En dan? Zet je die in de tuin neer?

Begraven of cremeren

Begraafplaatsen blijven me fascineren. In Nederland en daarbuiten. Oorlogsgraven zoals in Margraten en in Normandië . Veel bezochte laatste rustplaatsen van artiesten en kunstenaars zoals het kerkhof Père Lachaise in Parijs. Graftombes boven de grond, urnenmuren en uitstrooiplekken. De plastic bloemen die lekker lang meegaan, maar meestal verschrikkelijk verkleurd zijn door regen, kou en zonneschijn. De knuffels en regenbogen op kindergraven, hartverscheurend. Verse graven, een aarden heuveltje bedolven onder de kransen met de linten nog leesbaar. Dubbele graven, waarop twee namen: de een met geboorte- en overlijdensdatum. De andere alleen met geboortedatum. De een wacht op de ander. Ik zie het allemaal en denk na over mijn eigen einde. Ik ben er nog niet uit. Begraven of cremeren. Wel of niet een plek voor achterblijvers om naar toe te gaan. Ondertussen geniet ik van de stilte en de schoonheid.

Lees meer

Tijdens haar rondrit door Groningen kwam Brigitte langs verschillende kerken en begraafplaatsen: Bakens van betekenis. In onze serie Vakantie in eigen land staat in de bijdrage over Limburg meer informatie over de Amerikaanse begraafplaats in Margraten.