“Dat is geen kunst! Dat kan ík zelf óók maken!”, riep ik verontwaardigd uit. Als tienjarige was ik geschokt toen ik een van de beroemde ‘Composities in rood, zwart, blauw, geel en grijs’ van de Nederlandse schilder Piet Mondriaan zag. Tot dat moment had ik gedacht dat een kunstenaar zich vooral onderscheidt door levensecht na te schilderen. Inmiddels heb ik een iets bredere kijk ontwikkeld. En daardoor valt er voor mij opnieuw een hele wereld te ontdekken en te bewonderen. Het jaar 2017 namelijk is uitgeroepen tot ‘Mondriaanjaar’.
Evenementen en tentoonstellingen
Onder de officiële benaming ‘Van Mondriaan tot Dutch Design. 100 jaar De Stijl’ werden op verschillende locaties in Nederland evenementen en tentoonstellingen gepland. Zo werd in het Centraal Museum in Utrecht de tentoonstelling ‘Rietvelds Meesterwerk:Leve de Stijl!’ geopend. Een ode aan het Rietveld Schröderhuis dat volgens de idealen van de beweging is gebouwd in 1924.
Dankzij de Stijl ‘Dutch Design’
De Nederlandse, internationaal bekende, kunststroming ‘De Stijl’ werd in 1917 door Theo van Doesburg en Piet Mondriaan opgericht. Deze kunstbeweging richtte zich op het moderne leven van de 20ste eeuw. Met het gebruik van heldere, primaire kleuren en rechte lijnen is het belang van ‘De Stijl’ van groot belang geweest voor vernieuwingen in de beeldende kunst, vormgeving en architectuur. Dit is ook terug te zien in het hedendaagse, succesvolle ‘Dutch Design’.
Arbeiders in De Stijl
In Museum Arnhem werd een tentoonstelling gewijd aan ‘Peter Alma, van De Stijl naar communisme’. Schilder Peter Alma, bekend van de muurschildering in hal van het Amsterdamse Amstelstation, raakte in Parijs bevriend met Piet Mondriaan. Evenals vele anderen was hij op op zoek naar een kunst die zou bijdragen aan een betere wereld. De vormentaal van ‘De Stijl’ vond hij uiteindelijk te ingewikkeld voor ‘de gewone man’.
Meer en meer werden arbeiders het onderwerp van zijn schilderijen. In 1919 werd hij lid van de Communistische Partij. Deze ontwikkeling is terug te zien in zijn werk. “Als kunst niet direct contact heeft met de strijdende arbeidersklasse, dan gaat zij afleiden van hetgeen waarom het nu gaat: de strijd om het socialisme” schrijft hij in 1926.
Ook voor andere kunstenaars brak nieuwe tijd aan
In hetzelfde museum in Arnhem werd in 2017 óók de tentoonstelling ‘Stijlloos’ geopend. Kunstenaars die niet direct betrokken waren bij ‘De Stijl’, vonden andere wegen om uiting te geven aan de maatschappelijke vraagstukken van hun tijd. Jan Mankes, Jan Sluijters, Lodewijk Schelfhout, Charley Toorop en Carel Willink kozen doorgaans voor een realistische weergave. Toch is ook in hun werk overduidelijk een nieuwe tijd aangebroken.
Grootste collectie Mondriaans in GEM
In Gemeentemuseum Den Haag was de tentoonstelling ‘Piet Mondriaan en Bart van der Leck, de uitvinding van een nieuwe kunst’ te zien. Getoond werd hoe beide vrienden elkaar beïnvloeden in hun zoektocht naar het maken van abstracte kunst. Gemeentemuseum Den Haag beheert de grootste collectie Mondriaans ter wereld. Daarnaast heeft het museum een van de grootste ‘De Stijl’ collecties in huis.
De Stijl op de Veluwe
Ook het Kröller-Mullermuseum, gelegen in het Nationaal Park De Hoge Veluwe te Otterlo, heeft veel topwerken van ‘De Stijl’ in de collectie. In de tentoonstelling ‘De Mecenas en de verversbaas’ is de ontwikkeling van Bart van der Leck, die enige jaren een jaarlijkse toelage ontving van Helene Kröller-Muller, te zien.
Pogingen om Mondriaan na te doen mislukt
Genoeg te beleven dus, voor liefhebbers én voor wie wil zien hoe groot de invloed van deze kunstbeweging is geweest op allerlei aspecten van ons dagelijks leven. Ik sluit af met een bekentenis: mijn pogingen om zelf een ‘Mondriaan” te maken zijn altijd mislukt. Het blijkt verbazingwekkend moeilijk te zijn!
Meer lezen
Over ‘De Stijl’ schreef Mirelle Nunes ook het artikel ‘Rietveld Schröderhuis een liefdesklus’. Wiette van Klingeren bezocht ook Bergeijk waar Rietveld zijn handtekening onder een aantal bouwwerken zette. Mirelle Nunes schreef ook over de Deense vrouwelijke tegenhanger van Piet Mondriaan: Hilma af Klint die vorig jaar een tentoonstelling kreeg in Den Haag.
Recente reacties