Koesteren vals immaterieel Nederlands erfgoed

Dit weekeinde is het weer volop feest beneden de rivieren. Carnaval of Vastenavend zoals het in Bergen op Zoom wordt genoemd. Stella Ruisch is sinds een aantal jaren door familiebanden verbonden aan de Brabantse stad. Als noorderling voelt ze echter schroom zich in het feestgedruis te begeven. Hoewel ze ondertussen wel onder de indruk is geraakt van dit Nederlandse cultureel erfgoed.

Vier weekeinden lang

De wallen onder de ogen van mijn schoonzoon tekenen zich de laatste maand elk weekeinde scherper af. En dan moet de intocht van prins Wannes III in zijn geboortestad Bergen op Zoom, dat de komende dagen Krabbegat heet, nog plaats vinden. Sinds zijn intrede in onze familie weet ik dat Vastenavend niet deze 4 dagen duurt maar ook de weekeinden ervoor al volop wordt gevierd.

Sinds 1946 is Vastenavend vastgelegd

Het begint natuurlijk al op de elfde van de elfde het jaar ervoor als op ‘t Bleekveldje in Bergen op Zoom het Vastenavendvuur wordt ontstoken bij de Geit van Mien d’n Os. Daarna ontrolt zich een vast patroon van activiteiten en evenementen. Dat patroon is vastgelegd sinds 1946 toen het erop of eronder was voor de Vastenavendviering in Bergen op Zoom. In de oorlog was het feest verboden geweest, ook al werd het achter de gordijnen nog gevierd. En erna waren de autoritieiten bang dat het op een zuipfestijn zou uitdraaien met alle gevolgen van dien.

Het visnet van de ansjovisvissers hoort bij de traditionele outfit van de Krabbe, zoals de inwoners deze dagen heten.
Passende kleding voor Vastenavend is maanden te voren te vinden in de Bergse Dumphal.
De Krab. de kraai en de heks Wana zijn symbolen van de Vastenavend-traditie.

De sleutel van de stad met gerust hart overhandigd

Het leidde tot het ontstaan van de Stichting Vastenavend, dat zich baseerde op het al in 1928 door de gesjeesde priesterstudent onder pseudoniem van Anton van Duinkerken geschreven fundament van de Vastenavend-viering. Sindsdien heeft de Stichting de touwtjes strak in handen. Zodat de officiële burgemeester inmiddels al tientallen jaren de sleutel met een gerust hart aan de Prins uit handen geeft.

Niet alleen hij (de prinses heeft in Bergen haar intrede nog niet gedaan) heeft een hoofdrol in de festiviteiten. Voor de Nar, de Grootste Boer én Steketee de politieagent zijn belangrijke taken weggelegd. En natuurlijk mogen de Krabben, de inwoners van Bergen op Zoom, niet ontbreken. Want wie anders kunnen er zingen, in het dweilorkest spelen of langs de straten ‘dweilen’? Ook al zijn de dansmariekes uit de optocht verdwenen, muziek is nog steeds onontbeerlijk bij de Vastenavend. Op Youtube en Spotify zijn ‘the greatest hits’ gemakkelijk te vinden.

Het lijflied van de Vastenavend dit jaar.

Oew dumke aan oew nuske

Een columnist in de Volkskrant deed afgelopen week carnaval af als ‘een onzinnig hosfestijn’ maar werd daags erna door een collega onmiddellijk terecht gewezen. Juist in deze geopolitieke roerige tijden, is er behoefte aan de rijke traditie van de Bergse Vastenavend. Ik ben alvast de Vastenavend-groet aan het oefenen met de instructies op de website van de Stichting Vastenavend: ‘Agge mar leut het’, dèèrbij oew dumke aan oew nuske ‘oudend en de tengels van oew ‘and zover mogelek uitgestrekt. Volgend jaar in het echt!

Meer lezen over Brabant

De familie van Dort hoort niet alleen als van oudsher bij de Vastenavend in Bergen op Zoom. Ze horen tot de laatst overgebleven ansjovis-vissers in de stad. En ze hemen graag in de zomer andere Nederlanders mee op weervisserij, ook al zijn de visjes al een paar jaar niet gezien. Een aantal jaren geleden maakte Stella Ruisch kennis met de Brabantse ansjovis tijdens het culinaire festival in Bergen: Proefmei. Niet alleen ligt het mooie Antwerpen op steenworp afstand. Vlakbij, bij de Wouwse Plantage kun je ook heerlijk wandelen.

Openingsfoto: Op Vastenavend verzamelen op de Grote Markt onder toeziend oog van de verklede Peperbus. Foto’s: Steffan Jonkers e.a.