‘Een schitterend gebrek’ meeslepende film

Alle reden om naar de film te gaan

Het boek van Arthur Japin ‘Een schitterend gebrek‘ ging eerst door andere illustere handen, voordat het terecht kwam bij filmmaker Michiel van Erp. De gelauwerde Britse acteur, komiek en regisseur Stephen Fry wilde er graag een film van maken maar kreeg de financiering niet rond. De beroemde fotograaf en kunstenaar Erwin Olaf kocht van hem de filmrechten ten einde zijn debuut te maken met een speelfilm. Hij kon de film echter niet maken door een verslechterende gezondheid (Erwin Olaf overleed vorig jaar). Zo kwam Michiel van Erp in beeld die o.a.met de televisieserie Ramses en I.M. zijn sporen verdiende.

Ruim 20 jaar geleden las ik het boek ‘Een schitterend gebrek’. Destijds was ik onder de indruk van het ongewone romantische liefdesverhaal met een onverwacht einde. Inmiddels was het verhaal wel een beetje vervaagd. Alle reden dus om nu naar de verfilming te gaan.

Het leven van Lucia

Het verhaal speelt zich af in de achttiende eeuw. Arthur Japin ontleende het gegeven aan de memoires van niemand minder dan Giacomo Casanova. Daarin vertelt hij dat hij ooit zijn eerste liefde beleefde met ene Lucia op een Italiaans landgoed. Zij is de enige vrouw die hij onrecht heeft aan gedaan, zegt Casanova in zijn memoires. De passage bracht Arthur Japin om zich te richten op het leven dat deze Lucia geleid heeft, inclusief de hernieuwde kennismaking in Amsterdam tussen Casanova en Lucia. Een weerzien dat ook in zijn memoires wordt vermeld.

Nee, ze krijgen elkaar niet

Het weerzien van Casanova, in de film gespeeld door Johah Hauer-King, met Lucia (Dar Zuzofsky) heeft duidelijk niet geleid tot een lang en gelukkig samen leven. Na het lezen van het boek bleef ik achter met vragen hoe het leven Lucia was verlopen voordat ze elkaar ooit ontmoeten, hoe voelden de ex-geliefden zich bij het weerzien? De geschiedenis wordt nog te vaak door de ogen van mannen gezien, vond ook Michiel van Erp die voor zijn film juist de blik van Lucia koos.

Overleven door prostitutie

Daardoor is Een schitterend gebrek het levensverhaal van Lucia geworden, nog sterker dan in het boek. Nadat Giacomo Casanova en Lucia elkaar in hun jeugd ontmoeten, besluit Lucia de verloving te verbreken voor Giacomo’s bestwil als haar gezicht door de pokken wordt geschonden. Daarna ontmoet zij via een groep rijke vrouwen, de zogenaamde Femmes Savantes, ontwikkelde vrouwen die zich proberen te bevrijden uit de traditionele vrouwenrol. Daaronder bevonden zich ook lesbische vrouwen, zoals de film toont. Eén van hen neemt Lucia onder haar hoede. Wanneer die bescherming wegvalt, rest haar slechts de prostitutie om te kunnen bestaan. Ze weet zich echter aan haar afhankelijkheid te ontworstelen door haar door pokken geschonden gezicht met een masker te bedekken. Die geheimzinnigheid wordt haar succesvolle handelsmerk. Aan het eind van film en boek komt de verrassende ontknoping. Een ontknoping waarmee de kijker kan leven, ondanks dat Casanova en Lucia niet voor elkaar bestemd blijken.

Een schitterend gebrek toont de ondergeschikte en afhankelijke positie die vrouwen ten opzichte van mannen in de 18de eeuw innamen. Ik roep nog wel eens uit frustratie dat nog veel net als vroeger is tussen mannen en vrouwen en dan denk ik o.a. aan het verschil in beloning. Maar na het zien van de film van Michiel van Erp moet ik toch constateren dat vrouwen inmiddels wel stukken beter af zijn.

Boek versus film

Na afloop van de film, pak ik het boek er nog eens bij. Bij het doorbladeren valt me op dat stukken tekst letterlijk in de film terecht zijn gekomen. Dat zijn dan bespiegelingen van Lucia. In de film spreekt ze die uit. Ook stukjes dialoog komen letterlijk in de tekst voor. De film volgt ook de volgorde van het boek maar kort sommige periodes in. Bovendien legt de film meer nadruk op de rol van de Femmes Savantes. De film begint bij Lucia’s bezoek aan de opera en het toevallig weerzien met Casanova. Alleen is voor de kijker niet meteen duidelijk dat Lucia’s terugblik op haar jeugd een gevolg is van het weerzien met Casanova. Dat maakt het begin van de film verwarrend en onduidelijk. Wie desondanks volhoudt, wordt beloond met een meeslepend verhaal over een vrouw die ondanks haar geschonden uiterlijk moet zien te overleven.

En dan ook nog Firebrand zien

Tegelijkertijd met Een schitterend gebrek draait ook de film Firebrand. Ook een kostuumfilm vanuit het standpunt van een vrouw en wel de laatste echtgenote van Hendrik VIII, Catherine Parr. Zij is lang niet zo bekend als zijn andere vrouwen, misschien wel omdat ze niet als haar voorgangsters ter dood werd gebracht. Zij was verantwoordelijk voor de ontwikkeling van Engeland als een protestantse natie en zij was ook verantwoordelijk voor de opvoeding en de zelfstandigheid van Elizabeth I, die 45 jaar koningin zou blijven. Adembenemend spannend is het verhaal over hoe Catherine zich staande hield tegenover een gewelddadige en onvoorspelbare echtgenoot en desondanks invloed weet uit te oefenen. Kijkers moeten wel een sterke maag hebben, want de 16de eeuw blonk niet uit in een mensvriendelijke omgang met vijanden.

Meer lezen

De geschiedenis is een bron van mooie films. Zo putte filmveteraan Ridley Scott zich uit in prachtige veldslagen in Napoleon. Soberder en rauwer is The Promised Land met Mads Mikkelsen. Maar de 18de en 19de eeuw biedt weelderig mooie films, schetste Wiette van Klingeren die zichzelf als ‘kostuumdramaqueen’ omschrijft.

Openingsfoto: Scène uit ‘Een schitterend gebrek’. ©Mark de Blok