Wijs mensen de weg naar het taalhuis
Het aantal mensen dat teksten niet meer goed kan lezen, zal de komende jaren alleen maar groeien. Dat komt dat doordat het Nederlandse taalonderwijs op een aantal niveaus faalt. Nu al hebben ongeveer 1 op de 5 mensen in ons land moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. De Dag van de Alfabetisering op 8 september is hard nodig, stelt Brigitte Leferink.
Goede taalontwikkeling is belangrijk
‘Analfabetisme. Dat komt toch niet voor in Nederland? Iedereen is hier naar school geweest.’ Dat is vaak de eerste reactie als je aandacht vraagt voor de Internationale Dag van de Alfabetisering. Analfabetisme lijkt iets voor mensen ergens anders op de wereld. Ergens waar ze geen middelen hebben om naar school te gaan. Toch is het belangrijk om ook in ons ontwikkelde land te blijven hameren op de noodzaak van een goede taalontwikkeling.
Niet kunnen meedoen
Hier is geen sprake van analfabetisme, wel van laaggeletterheid. In ons kikkerlandje gebruiken we daarom de Dag van de Alfabetisering om aandacht te vragen voor de groep mensen die wel kunnen lezen en schrijven maar onvoldoende kennis hebben om echt mee te kunnen doen. Dat zijn er in Nederland 3 miljoen in de leeftijd tussen 16 en 75 jaar. Zij hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
Laaggeletterdheid bedreigt je gezondheid
Laaggeletterden lopen tegen allerlei problemen aan. Ze kunnen onvoldoende omgaan met computers of een smartphone. Ze begrijpen brieven van de overheid en andere instanties niet. Hebben moeite met bijsluiters van medicijnen. Laaggeletterdheid bedreigt daarom je gezondheid, geeft een grotere kans op problemen met officiële instanties en bemoeilijkt de kans op werk.
Gelukkig is er wat aan te doen. Niet alleen op 8 september, maar het hele jaar door zijn er vrijwilligers en professionals die mensen met een taalachterstand willen helpen. Vaak wordt samengewerkt met werkgevers. Een mooi voorbeeld is de aanpak bij een thuiszorgorganisatie.
Frustraties bij Thuiszorgorganisatie
Regelmatig kregen ze er nieuwe medewerkers die de eerste maanden veel werkten maar daarna niet meer beschikbaar waren of niet kwamen opdagen. Dat leverde frustratie op bij de werkgever en de werknemers. Bij de eerste omdat ze het vertrouwen in de medewerkers kwijtraakten, bij de medewerkers omdat ze het gevoel kregen dat ze niet meer nodig waren. Tot iemand doorvroeg en bleek dat veel nieuwe medewerkers de app waarin ze hun beschikbaarheid moesten opgeven en hun rooster konden inzien, niet begrepen. Er was geen sprake van onwil maar van onmacht. Een cursus voor alle medewerkers met duidelijke uitleg bood uitkomst en uiteindelijk was iedereen tevreden.
Opa kan eindelijk voorlezen
In veel gemeenten is de bibliotheek het aanspreekpunt voor hulp voor laaggeletterden. Er is meestal een loket voor assistentie bij het invullen van formulieren van bijvoorbeeld de overheid. Je kunt er terecht voor taal- en computerlessen om taalvaardiger en digi-vaardiger te worden. Vaak is er schaamte om de eerste stap te zetten, maar als die eenmaal gezet is, zijn mensen opgelucht en trots. Zoals een blije opa zei: ‘Ik kan eindelijk mijn kleinkinderen uit een boekje voorlezen in plaats van alleen maar zelf verhalen te verzinnen. Hoe mooi ze die zelfverzonnen sprookjes ook vonden, het is zo leuk om samen op de bank in een boek te bladeren en de goede zinnen te kunnen lezen. Ik ben blij dat ik de hobbel heb genomen.’
Ga op Dag van Alfabetisering het gesprek aan
Een vrouw van wie de kleindochter een jaar naar Australië ging voor een studie, kon dankzij de computerlessen met haar kleindochter communiceren. Beeldbellen had geen geheimen meer voor haar en in plaats van papieren brieven kon ze e-mails en foto’s sturen. Er ging letterlijk en figuurlijk een wereld voor haar open. Soms heb je een directe aanleiding of een zetje van een collega of familielid nodig. Kent u iemand die wat hulp zou kunnen gebruiken? Deze week biedt een mooi handvat om het gesprek over laaggeletterdheid aan te gaan en de weg naar het taalhuis te wijzen.
Meer lezen
De Stichting Lezen en Schrijven heeft de Dag van de Alfabetisering uitgebreid tot een hele week vol activiteiten. Eerder interviewde Stella Ruisch daarom Ellen Pattenier, die bij de Stichting docente is voor laaggeletterden. Ellen bood Koos Vervoort de helpende hand, toen ze ontdekte dat hij laaggeletterd was. Nu helpt Koos lotgenoten en schreef hij een boek dat in 2019 verscheen. Frans Bauer, zelf kind van laaggeletterde ouders, maakte in 2023 een indrukwekkende televisieserie met lotgenoten: ‘Leven zonder letters.’
