Het Westerborkpad, wandeling in spoor jodenvervolging

Gert Nonnekes wandelt regelmatig met zijn vrouw Betty en zijn zoon Elmer. De ene keer een lange afstand de andere keer een wat kortere toeristische wandeling. Gert en Betty lopen daarnaast ook nog regelmatig met z’n tweetjes. Maar wel altijd met een doel. Komende zondag wordt in Amsterdam opnieuw herdacht dat op 27 januari 1945 het concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd. Een mooi moment voor het eerste etappeverslag van het 342 km lange Westerborkpad, waaraan ze zijn begonnen. De bedoeling is dat ze het pad binnen een jaar lopen, door om de twee à drie weken een etappe van zo’n 15 km te doen. Gert neemt ons op alle etappes mee.

Lange Afstand Wandelpaden: een uitdaging

Een voetreis naar Rome gaat het niet worden. Ook niet een pelgrimstocht naar Santiago de Compostela (2.400 km). Wij houden het op een van de vele uitgezette Lange Afstand Wandelpaden (LAW’s) in Nederland: het Westerborkpad, ‘Wandelen in het spoor van de Jodenvervolging’.
Van Amsterdam naar Kamp Westerbork. Voornamelijk langs het spoor met af en toe een uitstapje naar een voor de oorlog en de Jodenvervolging bijzondere plek of gedenkplaats. Voor het eerst gelopen 60 jaar na de oorlog door de 70-jarige Jan Dokter ter nagedachtenis aan zijn familie. Het belooft een indringende reis te worden.

Proloog

Het Westerborkpad start met een proloog in Amsterdam. Van het Centraal Station naar de Hollandsche Schouwburg, het eigenlijke startpunt. Kris kras door het centrum richting het Anne Frankhuis. Het eigenlijke pand staat in de steigers. Reserveren om het museum te bezoeken kan pas over ruim een week (houd daar rekening mee als je er naartoe wilt).
Het huis waar Anne met haar familie was ondergedoken staat vlakbij de Westerkerk. Het slaan van de kerkklokken gaf hen tijdens de oorlog afleiding. Op de Westermarkt, naast de toren, staat een mooi beeldje van haar.

De Prinsengracht af richting Thorbeckeplein en Rembrandtplein. Pleinen met een joods oorlogsverleden. Onderduikers, vechtpartijen met WA’ers vonden er plaats. Cafés en andere etablissementen werden vernield, omdat ze joden ontvingen en vermaakten…

Het Joods Museum

De Kloveniersburgwal was de grens van het ‘Juden Viertel’. We wandelen een stukje de gracht op. Op nummer 49 zat Marga Minco ondergedoken. Je weet wel, de schrijfster van ‘Het Bittere Kruid’, wat bij velen op de boekenlijst stond voor het examen. Aan het pand zie je niets. Een gemiste kans. Met een klein bordje blijft zoiets in de herinnering leven.

Via het Waterlooplein en om De Hermitage heen naar het ‘Nationaal Holocaust Namenmonument’. Indrukwekkend die muren met namen. Hele families, gezinnen. Namen die je bekend voorkomen. Maar je hébt ze nooit gekend. Stilzwijgend lopen we er langs. Verder naar het Joods Museum in de Oude en Nieuwe Synagoge. Het verleden, maar ook het heden wordt mooi weergegeven. Je moet er echt een keer geweest zijn.

Een woord met drie B’s?

Bij binnenkomst werd ons verteld dat er binnen een paar minuten een joodse Proeverij zou zijn in het restaurant. Ach, waarom niet! Het was een leuk verhaal over koosjer en de rabijn die alles moet controleren. Over matzes, die je misschien wel kent uit de tijd rond Pasen, Amsterdamse uien, chrein (oeps, met mierikswortel, dus dan weet je het wel…), Maar ook over bolussen en vlechtbrood.
En over soep. Daar is een mopje over, dat ik nog wel eens vertel: “Ken jij een woord met drie B’s?” Nee? Kibbezoeb!” Iedereen lacht. Een joodse mop die verwijst naar het kenmerkende dialect in de Amsterdamse Jodenhoek. De ‘p’ werd een ‘b’ en de ‘s’ een ‘z’. Ik blijf ‘m tot in lengte van dagen vertellen. Nu met meer achtergrondkennis.

Nog twee monumenten

We verlaten het museum en lopen richting de ontzagwekkende Portugese Synagoge. Er is nu geen tijd om die te bezoeken. Een andere keer dan maar. Langs de Dokwerker, de verbeelding van de Februaristaking tijdens de oorlog, naar het Auschwitz Monument van Jan Wolkers in het Wertheimpark. Oogt verwaarloosd. Droevig monument onder de bomen. Groezelig en vol bladeren. Kenmerkend zijn de gebarsten spiegels op de grond. ‘Nooit meer Auschwitz’.

Door naar de Hollandsche Schouwburg (gesloten wegens renovatie), de verzamelplaats voor de Joden die op transport gingen. We staan aan de overkant ter hoogte van waar ooit de crèche was. Hier vandaan zijn zo’n 500 kinderen gered uit de handen van de Duisters. Geholpen door Walter Süskind hebben directrice Henriette Pimentel en veel collega’s letterlijk hun leven gegeven.

De gedachten aan de Jodenvervolging is flink binnengekomen. En dit was nog maar de proloog van het Westerborkpad…

Boekje en WesterborkLuisterpad-app

Wandelnetwerk Nederland heeft naast een mooie website over het Westerborkpad een boekje uitgegeven. Daarin staat de gehele wandeling beschreven, inclusief duidelijke kaarten en informatie over relevante punten onderweg. Ook kan je de Westerbork Luisterpad-app downloaden. Ooggetuigen vertellen tijdens de wandeling en op bijzondere plekken hun verhaal. Thuis al luisteren kan ook.

Meer ideeën voor wandelingen

Eerder nam Gert ons al eerder een stukje mee op het Westerborkpad maar toen bij  Westerbork zelf. Lees ook het verslag waarin Gert en zijn vrouw Amsterdam uitgaan en naar Weesp lopen. Daarnaast nam hij ons mee naar het mooie historische dorp Sloten. Wandelen in het donker deed hij ook tijdens de Midzomernachtloop. Nederland verder te voet verkennen? We beleefden de lente bij de Veluwse Renderklippen. We beproefden het Liefdespad bij Ruurlo. Grensoverschrijdend wandelen deden we bij de Vaalserberg. En we genoten van het bijzondere landschap van de Wouwse Plantage. Kees Rooze trad in het voetspoor van de oermens bij de Pietersberg.

Alle foto”s: ©Gert Nonnekes